Các dung dịch axit thường xuyên được đưa vào trong các bài tập nhận biết hay phân biệt các hóa chất mất nhãn, đặc biệt hay gặp nhất là HCl; H₂SO₄ và HNO₃. Vậy làm thế nào để nhận ra các axit. Bài viết dưới đây sẽ giúp các em trả lời vấn đề này.

Cách nhận biết axit

I. Cách nhận biết axit

- Dung dịch axit làm quỳ tím chuyển sang màu đỏ, do đó quỳ tím thường được sử dụng để nhận biết axit.

- Tuy nhiên, trong trường hợp đề bài yêu cầu không được sử dụng quỳ tím ta cần dựa vào tính chất hóa học đặc trưng của axit để nhận biết.

Ví dụ:

+ Dùng kim loại (không tan trong nước và đứng trước H trong dãy hoạt động hóa học) để nhận biết các axit HCl; H2SO4  loãng … nhờ hiện tượng kim loại tan và sủi bọt khí.

Phương trình hóa học minh họa:

Fe + 2HCl → FeCl₂ + H₂↑

+ Dùng muối của axit yếu hơn, thường là muối cacbonat để nhận biết các axit mạnh (HCl; H₂SO₄ …) nhờ hiện tượng muối tan và có khí thoát ra. 

Phương trình hóa học minh họa:

Na₂CO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + CO₂ ↑ + H₂O

II. Chú ý

- Nếu các dung dịch đem nhận biết đều là các axit, ta cần dựa vào phản ứng đặc của các gốc axit để nhận biết:

+ Nhận biết axit H₂SO₄ dùng dung dịch Ba(OH)₂ hoặc dung dịch BaCl₂. Hiện tượng là xuất hiện kết tủa trắng BaSO₄.

H₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO₄↓ + 2H₂O

H₂SO₄ + BaCl₂ → BaSO₄↓+ 2HCl

+ Nhận biết các axit HCl; HBr; HI dùng dung dịch AgNO₃. Hiện tượng là xuất hiện kết tủa muối bạc halogenua với màu đặc trưng.

 HCl + AgNO₃ → AgCl _{(↓ trắng)}+ HNO₃

HBr + AgNO₃ → AgBr _{(↓ vàng)} + HNO₃

HI + AgNO₃ → AgI _{(↓ vàng đậm)} + HNO₃

+ Nhận biết axit HNO₃ loãng bằng kim loại Cu. Hiện tượng xuất hiện khí không màu hóa nâu trong không khí:

3Cu + 8HNO₃ → 3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

- Trong trường hợp hai axit đem phân biệt là HCl và H₂SO₄ tuyệt đối không dùng AgNO₃, vì đều xuất hiện vẩn đục trắng.

III. Mở rộng

Một số axit có ứng dụng quan trọng như:

+ H₂SO₄ (axit sunfuric)là hóa chất hàng đầu trong nhiều ngành sản xuất như: phẩm nhuộm, luyện kim,chất dẻo, chất tẩy rửa, phân bón,…

+ HCl (axit clohidric): dùng điều chế muối clorua; làm sạch bề mặt kim loại trước khi sơn, mạ hay hàn; sản xuất nhiều hợp chất hữu cơ và vô cơ quan trọng,…

+ HNO3 (axit nitric): được sử dụng để chế tạo thuốc nổ, ứng dụng trong ngành luyện kim, sản xuất các chất hữu cơ,…

IV. Bài tập nhận biết axit

Bài 1: Có thể nhận biết được dung dịch KOH và HCl bằng một thuốc thử là:

A. Quỳ tím        

B. Na      

C. NaOH        

D. Ba(OH)₂

Hướng dẫn giải: 

Đáp án A

Sử dụng thuốc thử: Quỳ tím

Cách tiến hành: Nhỏ vài giọt lần lượt các dung dịch lên các mẩu quỳ tím.

Hiện tượng:

+ Mẩu quỳ tìm chuyển sang màu đỏ là HCl.

+ Mẩu quỳ tím chuyển sang màu xanh là KOH.

Bài 2: Bằng phương pháp hóa học, hãy phân biệt các hóa chất sau, chứa trong các lọ riêng biệt, mất nhãn: HCl; H₂SO₄; HNO₃

Hướng dẫn giải: 

- Đánh số thứ tự từng lọ mất nhãn, trích mỗi lọ một ít sang ống nghiệm đánh số tương ứng.

- Sử dụng dung dịch Ba(OH)₂:

+ Xuất hiện kết tủa trắng: H₂SO₄

Phương trình hóa học: H₂SO₄ + Ba(OH)₂ → BaSO₄ ↓+ 2H₂O

+ Không hiện tượng: HCl; HNO₃

Phương trình hóa học: 

2HCl + Ba(OH)₂ → BaCl₂ + 2H₂O

2HNO₃ + Ba(OH)₂ → Ba(NO₃)₂ + 2H₂O

- Phân biệt HCl và HNO₃ dùng dung dịch AgNO₃:

+ Xuất hiện kết tủa trắng: HCl

Phương trình  hóa học: HCl + AgNO₃ → AgCl ↓ + HNO₃

+ Không hiện tượng: HNO₃

- Dán nhãn từng lọ hóa chất vừa nhận biết.