Dựa vào cấu tạo hóa học của hợp chất hữu cơ ta có thể dự đoán được tính chất hóa học của chúng, và dựa vào tính chất hóa học của hợp chất hữu cơ ta có thể nhận biết, phân biệt được hợp chất hữu cơ này với hợp chất hữu cơ khác. Vậy cách nhận biết, phân biệt ankin với các hợp chất hữu cơ khác như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ vấn đề này.

Cách nhận biết ankin

I. Cách nhận biết ankin

- Để nhận biếtankin ta sử dụng dung dịch brom (Br₂) hoặc dung dịch thuốc tím (KMnO₄). Ankin sẽ làm mất màu nâu đỏ của dung dịch Br₂ hoặc làm mất màu tím của dung dịch KMnO₄.

Nhận biết ankin bằng dung dịch brom

+ Tổng quát: C_nH_2n-2 + 2Br_2(dư) → C_nH_2n-2Br₄

+ Hiện tượng: Khi ankin phản ứng với dung dịch brom ở nhiệt độ thường thấy màu nâu đỏ của dung dịch brom nhạt dần, nếu ankin dư dung dịch mất màu.

+ Phương trình hóa học minh họa:

Brom tác dụng với ankin theo hai giai đoạn liên tiếp:

CH ≡ CH + Br₂ → CHBr=CHBr

CHBr=CHBr + Br₂ → CHBr₂-CHBr₂

+ Giải thích: Do dung dịch brom tham gia phản ứng cộng ̣̣(phá vỡ lần lượt hai liên kết  π  trong ankin).

Nhận biết ankin bằng dung dịch KMnO₄

+ Tổng quát: R₁-C ≡ C-R₂ + 2KMnO₄ → R₁COOK + R₂COOK + 2MnO_{2↓ đen}

+ Hiện tượng: Khi ankin phản ứng với dung dịch KMnO₄ ở nhiệt độ thường thấy màu của dung dịch KMnO₄ nhạt dần và có kết tủa đen của MnO₂.

+ Phương trình hóa học minh họa:

CH₃-C ≡ C-C₂H₅ + 2KMnO₄ → CH₃COOK + C₂H₅COOK + 2MnO_{2 ↓ đen}

Đối với axetilen:

3C₂H₂ + 8KMnO₄ + 2H₂O → 3(COOK)₂ + 2MnO_{2 ↓ đen} + 2KOH

+ Giải thích: Do xảy ra phản ứng oxi hóa không hoàn toàn giữa ankin và dung dịch KMnO₄

Chú ý: Không dùng phương pháp trên để phân biệt ankin và các hợp chất không no có liên kết C=C; C ≡C ….

II. Mở rộng: 

- Phân biệt ank-1-in với các ankin khác:

Ta sử dụng dung dịch AgNO₃/NH₃. Ank-1-in sẽ tạo kết tủa vàng khi phản ứng với dung dịch AgNO₃/NH₃. Các ankin khác không có phản ứng này

CH ≡ CH + 2AgNO₃ + 2NH₃ → CAg ≡ CAg↓_vàng + 2NH₄NO₃

CH ≡ C-CH₃+ AgNO₃ + NH₃ → CAg ≡  C-CH₃↓_vàng + NH₄NO₃.

Trong đó: Nguyên tử hiđro liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon liên kết ba đầu mạch bị thay thế bởi ion kim loại.

III. Bài tập nhận biết ankin:

Bài 1: Nêu phương pháp phân biệt các khí: SO₂, CO₂, C₃H₈, C₂H₂ chứa trong các bình mất nhãn.

Hướng dẫn giải:

- Dẫn 4 khí trên lần lượt qua dung dịch nước vôi trong dư.

+ Có 2 khí làm đục nước vôi trong: SO₂, CO₂ (nhóm 1)

SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃↓ + H₂O

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃↓ + H₂O

+ 2 khí không làm đục nước vôi trong: C₃H₈, C₂H₂ (nhóm 2).

Cho từng khí ở mỗi nhóm lần lượt qua dung dịch nước brom. 

Nhóm 1:

+ Khí làm nhạt màu nâu đỏ của dung dịch brom là SO₂

 SO₂ + Br₂ + 2H₂O → H₂SO₄ + 2HBr

+ Khí không làm nhạt màu dung dịch brom là CO₂.

Nhóm 2:

+ Khí làm nhạt màu nâu đỏ của dung dịch brom là C₂H₂. 

C₂H₂ + 2Br₂ → C₂H₂Br₄

+ Khí không làm nhạt màu dung dịch brom là C₃H₈.

Bài 2: Trình bày phương pháp hóa học phân biệt các chất sau:butan, but-1-in và but-2-in. Viết phương trình hóa học minh họa.

Hướng dẫn giải:

- Cho lần lượt từng khí tác dụng với dung dịch AgNO₃/NH₃

+ Khí nào tạo kết tủa vàng là but-1-in.

CH≡C-CH₂-CH₃ + AgNO₃ + NH₃→ CAg≡C-CH₂-CH₃↓ + NH₄NO₃

+ Không có hiện tượng gì là butan và but-2-in

- Cho hai khí còn lại lần lượt tác dụng với dung dịch brom

+ Mẫu thử nào làm nhạt màu dung dịch brom là but-2-in

CH₃-C≡C-CH₃ + 2Br₂ → CH₃-CBr₂-CBr₂-CH₃

+ Mẫu thử không có hiện tượng gì là butan.