Toptailieu.vn xin giới thiệu Top 50 Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ hay nhất, chọn lọc giúp học sinh lớp 9 viết các bài tập làm văn hay hơn. Tài liệu gồm có các nội dung chính sau:

Mời các bạn đón xem:

Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Dàn Ý Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

1. Mở bài

- Sơ lược về nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm và phong cách sáng tác của ông.
- Dẫn vào bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.

2. Thân bài

a. Phần 1 “Em Cu Tai…vung chày lún sân”:
- Hình ảnh người mẹ giã gạo nuôi bộ đội thể hiện sức mạnh phi thường, nỗi vất vả của người phụ nữ trong chiến đấu, họ buộc phải trở nên mạnh mẽ kiên cường để trở thành hậu phương vững chắc cho tiền tuyến.
- Dẫu rằng công việc có vất vả, nhưng người mẹ vẫn muốn mang theo đứa con, muốn được gần gũi chăm nom con, thế nên giấc ngủ của em Cu Tai không êm đềm mà chập chờn, nghiêng theo nhịp chày khua.
- Em dường như thấu hiểu nỗi vất vả của mẹ thông qua những giọt mồ hôi nóng hổi rơi trên má, thấu hiểu tình yêu thương của mẹ dành cho em, cho em một giấc ngủ với đôi vai làm gối, lưng làm nôi còn nhịp tim yêu thương làm lời ru ngọt ngào để em được yên giấc.

b. Phần 2 “Em Cu Tai…phát mười Ka-lưi”:
- Người mẹ Tà-ôi cùng đứa con còn xuất hiện trong những ngày tăng gia sản xuất ở chiến khu, và trước đó nếu em theo mẹ giã gạo, thì giờ đây em lại theo mẹ lên núi để “trỉa bắp”.
- Hình ảnh so sánh “Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ” làm nổi bật tầm vóc người phụ nữ Tà-ôi, trong những trách nhiệm to lớn, phục vụ cách mạng.
- “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi/Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”, hình ảnh ẩn dụ sâu sắc, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, con chính là ánh sáng soi đường, là niềm tin là động lực để mẹ lao động chiến đấu.

c. Phần còn lại:
- Không chỉ làm công việc hậu phương mà người mẹ còn bước thẳng ra chiến trường tham gia vào công cuộc chiến đấu đầu gian khổ và nguy hiểm trong không khí sôi nổi, người người nhà nhà ra trận.
- “Mẹ địu em đi để giành trận cuối”: Niềm tin về một chiến thắng không xa, về một đất nước hòa bình độc lập mạnh mẽ và sâu sắc trong trái người mẹ.
- Khuynh hướng sử thi của thời đại đã hiện lên một cách rõ ràng thông qua hình tượng người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến đấu, bất chấp gian khó, đại diện cho hàng triệu con người trong công cuộc giải phóng đất nước với tình yêu thương gia đình, mở rộng ra là tình yêu thương quê hương đất nước.
- Tình mẫu tử thiêng thiêng  với ước mơ “Mai sau con lớn làm người Tự Do” là nguồn động lực to lớn, là cơ sở cho tất cả những phấn đấu và nỗ lực của người mẹ trong chiến đấu.

3. Kết bài

- Nêu cảm nhận cá nhân.

Video Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Video Phân tích bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Phân tích bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 1

Trong thơ ca Việt Nam hiện đại, có nhiều bài viết về chủ đề quê hương, đất nước. Lòng yêu nước thể hiện ở mỗi bài mỗi khác, tùy theo cảm hứng của tác giả, song mỗi bài là một nốt nhạc trong bản giao hưởng ngợi ca Tổ quốc và nhân dân anh hùng.

Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ chiến sĩ trưởng thành trong chiến khu tây Thừa Thiên gian khổ và ác liệt thời chống Mĩ. Trong những ngày mưa bom bão đạn ấy, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ đã ra đời.

Bài thơ kể về người mẹ dân tộc Tà-ôi vừa địu con trên lưng vừa giã gạo để nuôi bộ đội; tỉa bắp trên nương góp phần sản xuất lương thực cho kháng chiến và mơ ước sau này sẽ được thấy Bác Hồ, ước mong con mình khôn lớn được sống trong đất nước tự do. Qua đó, tác giả ca ngợi tình yêu con thiết tha, đằm thắm và tình yêu nước sâu nặng của bà mẹ Tà-ôi.

Bài thơ có 3 khúc ru, mỗi khúc đều mở đầu bằng câu:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Kết thúc là lời ru của mẹ được lặp lại ở mỗi đoạn:
Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi.
Mẹ thương a-kay, mẹ thương...
Con mơ cho mẹ...
Mai sau con lớn...

Trong mỗi khúc hát ru đều có hình ảnh người mẹ với công việc vất vả cùng tình cảm, ước vọng đối với đứa con và quê hương đất nước. Mở đầu bài thơ là tiếng ru thân thương, vỗ về của nhà thơ, đưa em bé vào giấc ngủ say nồng:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ

Trong lời ru đứa con chứa chan niềm thương mến sâu xa đối với người mẹ. Hai câu thơ sau miêu tả người mẹ trong công việc giã gạo nuôi quân:

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng

Nếu câu thơ trên tả thực thì câu thơ dưới thể hiện tình cảm gắn bó sâu nặng giữa mẹ và con. Tác giả vừa miêu tả công việc giã gạo nặng nhọc của người mẹ, vừa miêu tả giấc ngủ chập chờn, giấc ngủ nghiêng của cu Tai trên lưng mẹ. Dường như chú bé cũng thấy được nỗi vất vả và ý nghĩa đẹp đó trong việc làm của mẹ nên hơi thở em hòa cùng hơi thở mẹ và em cố ngủ ngoan cho mẹ yên lòng.

Nếu ai đã từng chứng kiến cảnh giã gạo bằng chày trong cối gỗ của đồng bào miền núi thì mới thấy hết sự vất vả khi biến hạt thóc thành hạt gạo trắng ngần. Nhà thơ đã chọn lựa những động tác tiêu biểu để miêu tả công việc giã gạo nặng nhọc và thể hiện tình mẹ con chân chất, sâu nặng của người mẹ miền núi. Cảnh tượng mộc mạc ấy đâ làm xúc động lòng người:

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời

Khi mẹ giã gạo, cu Tai vẫn ngủ trên lưng. Trong giấc ngủ, em vẫn cảm nhận được mồ hôi của mẹ rơi trên má em nóng hổi, cảm nhận được sự vất vả và tình yêu con thiết tha của mẹ.

Tác giả đã sử dụng thành công nghệ thuật so sánh: đôi vai mẹ gầy làm gối cho con, lưng mẹ đung đưa làm nôi ru con ngủ và nhịp tim của mẹ hát thành lời yêu thương tha thiết. Trong giấc ngủ, lúc nào Cu Tai cũng được ấp ủ tròng hơi thở và tình thương của mẹ, được nghe mẹ hát ru. Khổ thơ đã thể hiện được tình mẫu tử thắm thiết, thiêng liêng cùng công việc vất vả của người mẹ giã gạo để nuôi con, nuôi bộ đội Giải phóng.

Nếu khổ thơ đầu là lời ru của nhà thơ thì khổ thơ thứ hai là tiếng nói tâm tình của người mẹ:

Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội

Câu thơ như lời ru êm ái chất chứa yêu thương. Tình cảm mẹ con vốn đã đẹp nay càng đẹp hơn bởi nó gắn liền với tình cảm lớn lao là tình thương bộ đội, tình yêu nước. Mẹ mong trong giấc ngủ, Cu Tai sẽ mơ giấc mơ của mẹ là có nhiều gạo thật ngon để nuôi bộ đội và Cu Tai sẽ lớn lên thật nhanh để giúp mẹ giã gạo nuôi quân:

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân...

Từ ước mơ có hạt gạo trắng ngần đến ước mơ mai sau con lớn vung chày lún sân đều chứa đựng niềm hi vọng cháy bỏng của người mẹ về đứa con sau này sẽ trở thành một thanh niên cường tráng, có ích cho nước, cho dân.

Hình ảnh người mẹ trong cảnh tỉa bắp trên nương thật đẹp và cảm động:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-Lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

Vẫn là lời vỗ về của trái tim chan chứa thương yêu của nhà thơ, mong em bé ngủ ngon để mẹ yên tâm làm việc, nhưng ở khổ thơ này, cảm xúc da diết hơn thể hiện qua hình ảnh tương phản độc đáo: Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ. Núi thì lớn, nương bắp thì rộng mà sức mẹ có hạn. Mẹ cắm cúi, lom khom tỉa bắp, trên lưng mẹ con vẫn ngủ say. Câu thơ đã khắc sâu nỗi vất vả khó nhọc của người mẹ vùng cao trong lao động sản xuất thời chống Mĩ.

Đối với những bà mẹ sớm hôm tần tảo nuôi con, dường như họ không biết mệt mỏi bởi đứa con là niềm hi vọng, là nguồn an ủi, động viên, tiếp thêm sức mạnh và nghị lực cho mẹ:

Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.

Câu thơ lấp lánh nét đẹp cuộc đời và tình mẹ con. Biện pháp ẩn dụ trong những câu thơ này có nhiều ý nghĩa. Bắp trên nương tươi tốt nhờ ánh nắng mặt trời. Cu Tai cũng giống như mặt trời tỏa nắng sưởi ấm trái tim mẹ để mẹ sống tốt hơn, đẹp hơn cho đời. Em là mặt trời bé bỏng, thân yêu của mẹ.

Lời ru ở khúc ru này vẫn là tiếng nói tâm tình của người mẹ nhưng đã chứa đựng ước mơ lớn hơn:

Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hát bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi...

Càng thương con, người mẹ lại càng thương bà con dân bản. Mẹ ước mơ về một ngày mai no ấm hạnh phúc, về sự trưởng thành và sức mạnh kì diệu của đứa con thân yêu.

Nếu ở hai đoạn thơ trước, tác giả miêu tả cảnh mẹ địu con trên lưng giã gạo nuôi bộ đội, địu con lên nương tỉa bắp thì ở đoạn thơ này là cảnh mẹ địu con cùng đi đánh giặc:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ
Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng
Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối
Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối

Sự lặp lại hai câu thơ Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi, Em ngủ cho ngoan, đừng rời lưng mẹ đã tạo nên âm điệu ngân nga, thấm dần vào người đọc một cảm xúc thân thương. Con cùng mẹ băng suối, vượt ngàn, đạp rừng xông tới. Cả nhà, cả làng, cả nước cùng đánh giặc.

Nhịp thơ sôi nổi, thôi thúc như một hành khúc lên đường. Câu kết vẽ lên hình ảnh thật xúc động:

Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

Lời thơ khẳng định ý chí chiến đấu mãnh liệt của bà mẹ Tà-ôi nói riêng và đồng bào miền tây Thừa Thiên Huế nói chung. Lúc này, mẹ và em cùng lên đường vào Trường Sơn đánh giặc, nơi có biết bao khó khăn vất vả, nơi cái chết và sự sống chỉ cách nhau gang tấc.

Kết thúc bài thơ vẫn là lời hát ru và ước nguyện của mẹ:

Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi
Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do...

Điệp khúc: Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi, Mẹ thương a-kay..., Con mơ cho mẹ..., Mai sau con lớn... đã thể hiện khát vọng cháy bỏng trong lòng người mẹ. Mẹ mong ước cho con những điều thật thiết thực và cũng thật lớn lao, kì diệu:

Mai sau con lớn vung chày lún sân...,
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi
Mai sau con lớn làm người Tự do...

Khi giã gạo, mẹ mong con mơ cho mẹ hại gạo trắng ngần. Khi tỉa bắp trên nương, mẹ mong con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều. Khi chiến đấu, mẹ mong con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ trong ngày đất nước sạch bóng quân thù, Bắc-Nam thống nhất. Chính tình thương, đức hi sinh, lòng vị tha và nhân hậu cao cả của những người mẹ nghèo yêu nước ấy đã góp phần làm nên chiến thắng hôm nay.

Bài thơ ra đời năm 1971, trong giai đoạn ác liệt nhất của cuộc chiến đấu chống Mĩ cứu nước nhưng đến nay nó vẫn còn giữ nguyên giá trị. Khúc hát ru đã được phổ nhạc, trở thành bài ca được nhiều người ưa thích. Tình yêu thương con của bà mẹ nghèo miền núi gắn liền với tình thương bộ đội, tình yêu làng bản, lòng kính yêu Bác Hồ và tình yêu đất nước.

Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được đánh giá là một trong những bài thơ hay của thơ ca giai đoạn chống Mĩ cứu nước. Giờ đây, đọc lại bài thơ, người ta vẫn rưng rưng xúc động bởi tình cảm mộc mạc, chân thành cao đẹp của những người mẹ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ gian khổ và oanh liệt của dân tộc ta. Tự hào thay, người mẹ Việt Nam!

Sau cuộc chiến tranh chống Mĩ cứu nước, Tổ quốc ta, nhân dân ta đã xây dựng biết bao tượng đài để ghi nhớ công ơn và ngợi ca những người mẹ Việt Nam anh hùng, Với Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm cũng đã xây dựng thành công một tượng đài bằng ngôn ngữ về những người mẹ miền núi vô danh.

Phân tích bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 2

Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ, bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ độc đáo và rất hay. Nó đã được phổ nhạc thành ca khúc từng làm rung động hàng triệu trái tim

Bà mẹ được nói đến là bà mẹ người Tà-ôi có một tình thương mênh mông: thương con, thương làng đói, thương bộ đội, thương đất nước. Bài thơ có 3 khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca, điệu ru con của đồng bào Tà-ôi trên miền núi Trị Thiên. Mở đầu mỗi khúc ca là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi!

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ...

Có lúc như vỗ về yêu thương. Tình mẹ hay tấm lòng nhà thơ: "Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi..". Khúc ca thứ nhất là tiếng ru khi mẹ địu con giã gạo:

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội

Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời.

Tiếng ru con "nghiêng" theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em cu Tai cũng "nghiêng" theo. Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ. Má em cũng "nóng hổi" vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ (mồ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng rất "đắt" để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo. Lưng mẹ là chiếc nôi để con lớn lên. Tim mẹ dạt dào tình mẫu tử, đã "hát thành lời". Hạt gạo hậu phương là "hạt vàng làng ta” hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, rất đáng tự hào:

"Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội". Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù đảm đang vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh "lưng núi" và "lưng mẹ" nhằm khẳng định đức tính kiên nhẫn, chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo:

Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi

Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ.

"Mặt trời" trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ: "Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng". Mẹ nhân hậu, lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghĩa xóm: "Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói". Thời kháng chiến "hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều" là thế.

Khúc ca thứ ba, nhịp điệu vang lên dồn dập. Đó là lúc "Thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối", dồn đồng bào Tà-ôi vào chỗ chết, mẹ địu con khi đang "chuyển lán" và "đạp rừng". Cả gia đình mẹ cùng ra trận, mang tầm vóc anh hùng:

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông

Mẹ địu em đi để giành trận cuối

Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường

Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

Khúc ca thứ ba là khúc ca chiến đấu. "Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh " là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam. Ở đây, người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước: "Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước". Trong bài thơ, Nguyễn Khoa Điềm 3 lần nói lên giấc mơ đẹp của bé thơ:

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần.

Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều.

Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi.

Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ

Mai sau con lớn làm người Tự do...

Đó là giấc mơ tình thương, giấc mơ về ấm no, hạnh phúc, giấc mơ chiến thắng. Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng sữa, bằng lời ru, tình thương của mẹ.

Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam “Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang". Nó nhắc nhở mỗi chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về bà mẹ Việt Nam.

Phân tích bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 3

Tác giả Nguyễn Khoa Điềm là một nhà thơ lớn, có nhiều tác hay đóng góp cho nền văn học nước nhà. Thơ của ông thường gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, tình yêu con người và có giá trị nhân văn sâu sắc. Tác phẩm “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” thể hiện nguồn cảm hứng vô tận của tác giả với những người con đồng bào Tây Nguyên dân tộc thiểu số ít người.

Bài thơ thể hiện tình cảm mẫu tử thiêng liêng, tình yêu của người mẹ dành cho con, hòa chung vào tình yêu quê hương đất nước, tạo thành một tình lớn, mang lại nhiều cảm xúc cho người đọc.

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,

Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời:

Ngủ ngoan a kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi,

Mẹ thương a kay, mẹ thương bộ đội

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần,

Mai sau con lớn vung chày lún sân…

Người đồng bào vùng dân tộc thường có thói quen địu con trên lưng khi đi làm nương, làm rẫy, khi giã gạo, quay lúa, dệt vải. Những đứa trẻ thơ vùng cao có lẽ ai cũng từng một thời được sống trên lưng mẹ. Lưng người mẹ ấm áp ấp ủ cho con những giấc mơ đẹp, ru con những trưa nắng oi ả, cho con những khoảng trời tuổi thơ bình yên với những giấc mơ ngoan hiền.

Người mẹ trong khổ thơ thật sự là một bà mẹ vô cùng vĩ đại. Một bà mẹ vừa chăm chỉ làm việc, vừa chăm con dành hết tình yêu thương của mình cho đứa con bé bỏng. Nhưng, người mẹ này cũng chưa giây phút nào quên tình yêu, trách nhiệm với với quê hương, đất nước. “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội. Nhịp chày nghiêng giấc mơ em nghiêng”.

Tác giả Nguyễn Khoa Điềm đã vô cùng tinh tế khi lấy hình ảnh nhịp chày nghiêng để so sánh với giấc mơ nghiêng của em bé. Mẹ em đang vung những nhịp chày, làm việc tạo ra những hạt gạo ấm áp tình quân dân, tình đồng bào, đồng chí. Em nằm ngoan sau lưng mẹ ngủ một giấc no say, những giấc mơ bình yên về một ngày mai tươi sáng.

Những giọt mồ hôi của mẹ rơi xuống thấm qua lớp áo chảy xuống khuôn mặt hồng hào, bụ bẫm của em, chảy cả vào trong giấc mơ của em. Mẹ làm việc rất vất vả, lại còn phải cõng thêm em ở trên lưng, chắc mẹ sẽ cảm thấy rất mệt mỏi. Nhưng không mẹ em rất hạnh phúc.

Người mẹ làm việc trong tình yêu mãnh liệt với người con thân yêu, với quê hương đất nước “trái tim mẹ hát thành lời”. Mẹ làm việc bằng một trái tim ấm áp, trái tim hạnh phúc, một trái tim đang hát những khúc tình ca dịu ngọt. Mẹ đang làm việc với tình yêu mê say, với ước mơ một ngày không xa đất nước mình sẽ hoàn toàn giải phóng, không còn bóng quân thù và con ngoan của mẹ ơi, con hãy ngủ cho ngoan nhé, để mẹ còn làm việc tạo ra những hạt gạo trắng ngần nuôi các chú bộ đội.

Các chú đang đánh trận ngoài chiến trường đang bảo vệ từng mảnh đất quê hương, nơi có con và mẹ đang ở. Rồi mai đây khi con lớn lên, con được sống những ngày tháng bình yên, hạnh phúc. Con sẽ được cùng chúng bạn tung tăng cắp sách tới trường, con sẽ trở thành một chàng trai dũng cảm, sẽ giống như mẹ hôm nay, sẽ theo bước cha ông ta, “vung chày lún sân” để tạo ra nhiều của cải vật chất cho quê hương, cho dân tộc.

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi

Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,

Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,

Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.

Người mẹ đồng bào dân tộc đi đâu làm gì cũng luôn phải mang con theo cùng. Những việc mẹ làm vô cùng nặng nhọc nhưng có em ở bên dường như mẹ không còn cảm thấy cô đơn nữa. Mẹ làm việc vì con. mong muốn cho con lớn khôn trưởng thành, có một cuộc sống đầy đủ hơn. Tình yêu của người mẹ thể hiện qua từng ấp ủ, mong muốn nhỏ nhoi.

Qua những câu thơ này ta thấy tác giả là một người có trái tim vô cùng nhân hậu. Ông có thể thấu hiểu, cảm thông với nỗi khổ của những người mẹ vùng cao, hiểu được tâm hồn và trái tim của họ. Sự so sánh độc đáo “Lưng núi to” với hình ảnh “Lưng mẹ thì nhỏ” thể hiện sự vất vả của mẹ trong việc làm nương rẫy. Nhưng nó cũng thể hiện tình yêu mãnh liệt của mẹ dành cho em. “mặt trời của bắp thì nằm trên đồi. Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng”.

Tác giả đã sử dụng hình ảnh chơi chữ, lối nói ẩn dụ cùng là hình ảnh mặt trời. Nhưng mặt trời nhưng thể hiện sự biểu cảm khác nhau. Mặt trời của mẹ chính là em. Mẹ dành hết tình yêu, sức mạnh của cuộc đời mình để chăm sóc, lo lắng cho em. Mong cho em cho em có cuộc sống vui vẻ hạnh phúc.

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi,

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.

Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,

Mẹ địu em đi để dành trận cuối.

Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,

Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.

Trong khổ thơ này, người mẹ không chỉ dịu con làm rẫy, đi rừng hay giã gạo nữa. Mà người mẹ đã địu con vào chiến trường, vào Trường Sơn tham gia giết giặc chống quân thù. Mẹ địu con đi đánh trận cuối, thể hiện sự quyết tâm của người mẹ trong cuộc chiến đấu khốc liệt này. Đồng thời cũng thể hiện niềm tin tất thắng của toàn thể người dân trên đất nước ta. Chúng ta luôn tin đạo nghĩa sẽ thắng hung tàn, sự đoàn kết ý chí của người dân sẽ xóa tan những âm mưu đen tối.

Trong trận chiến ác liệt này người mẹ muốn con yêu của mình hiểu được tội ác của kẻ thù vì chính chúng nó đã khiến mẹ con mình có nhà mà không thể về phải ra bờ suối. Chính giặc Mỹ đã khiến bao người dân đồng bào mình phải lên đường, các anh thì cầm súng còn các chị cầm chông.

Dù với vũ khí nào thì tinh thần quyết tâm chống giặc ngoại xâm của người đồng bào ta vô cùng mạnh mẽ. Chúng ta trên dưới đồng lòng trăm người như một. Mẹ của con cũng vậy mẹ không thể ngồi nhà chờ giặc đến đàn áp chúng ta thêm nữa, mẹ cũng lên đường tham gia chiến đấu. Những lời ru của người mẹ như những lời tâm sự tận đáy lòng, là sự sẻ chia của bà mẹ dành cho con của mình.

Bài thơ đã thể hiện tình cảm sâu sắc của người đồng bào dân tộc, những người có cái bụng thẳng thắn, chân tình. Họ luôn hướng về cách mạng, về những anh bộ đội Cụ Hồ với những tình cảm gắn bó sâu sắc.

Phân tích bài Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Mẫu 4

Thơ văn Nguyễn Khoa Điềm mang khuynh hướng triết luận trữ tình sâu sắc kết hợp với nguồn chất liệu văn hóa dân gian dồi dào của dân tộc, ông có mặt xuyên suốt và là một trong những nhà thơ trẻ trưởng thành thông qua cuộc kháng chiến chống Mỹ đầy máu và lửa dân tộc.

Thời đại có nhiều biến động đã gợi ra trong tác giả 2 nguồn cảm hứng chính trong sáng tác ấy là hình tượng đất nước và hình tượng nhân dân anh hùng trong chiến đấu, kết hợp tinh tế giữa những vang động lớn lao của thời đại với những rung động tinh tế trong tâm hồn của con người để tạo ra những áng thơ tuy không rực lửa nhưng lại mang những cảm xúc ấm áp, sưởi ấm cho nhiều thế hệ con người.

Ngoài giọng thơ chính luận đem đời sống chính trị vào thơ một cách hùng hồn, ngắn gọn xúc tích thì Nguyễn Khoa Điềm còn đặc biệt có một giọng thơ trữ tình sâu sắc, thiết tha nồng đượm khi viết về những tình cảm trú ngụ trong tâm hồn con người. Đặc biệt là với tình mẫu tử thiêng liêng cao cả trong thời chiến, ông đã khéo léo dùng một giọng thơ mang âm hưởng lời ru ngọt ngào, thủ thỉ tâm tình như chính nỗi lòng của người mẹ, điều ấy thể hiện rất rõ thông qua bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.

Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ được sáng tác vào năm 1971, khi tác giả tham gia chiến đấu tại chiến trường phía Tây khu Thừa Thiên. Bằng những trải nghiệm chân thực và trực tiếp chứng kiến quá trình chiến đấu anh hùng của những người mẹ Tà-ôi trong kháng chiến, Nguyễn Khoa Điềm đã xúc động viết ra những vần thơ mang âm hưởng lời ru tha thiết vừa để ca ngợi tình mẫu tử rất đỗi thiêng liêng sâu sắc, cũng là để ca ngợi vẻ đẹp kiên cường của người phụ nữ Tà-ôi cũng như toàn dân tộc trong những năm tháng chiến tranh vô cùng ác liệt.

Xuyên suốt bài thơ là hình ảnh người mẹ dân tộc địu đứa con nhỏ trên lưng trong mọi công việc, mọi giai đoạn cùng nhau vượt qua bao gian khổ của cuộc sống và chiến đấu, thể hiện sự gắn bó khăng khít và sâu nặng của tình mẹ con. Hai câu thơ “Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi/Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.” cứ trở đi trở lại trong cả bài thơ tựa như lời dặn dò đầy yêu thương, trìu mến của người mẹ dành cho đứa con bé nhỏ, đang chập chờn trong giấc ngủ, mẹ chịu vất vả, con cũng phải buôn ba theo mẹ bất kể nắng mưa.

Giấc ngủ của em cu Tai chính là giấc ngủ của nhiều những em bé Tà-ôi khác và cuộc đời của mẹ cũng chính là cuộc đời của nhiều người phụ nữ Tà-ôi trong kháng chiến còn nhiều khó khăn. Chính bởi tấm lòng mẹ thương con sâu sắc, nên mẹ chẳng dám, cũng chẳng muốn xa con một giây phút nào, lưng mẹ địu con, tay mẹ lao động, để lúc nào mẹ cũng được gần con mà yên tâm chiến đấu vì tương lai của đất nước, cũng là vì tương lai của đứa con thơ.

“Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội,

Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng.

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi,

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối,

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời”

Hình ảnh người mẹ Tà-ôi hiện ra thật chân thực trong hình ảnh lao động vô cùng vất vả “Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội”, đôi tay của người mẹ tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng sức mạnh thật phi thường, trong một góc sân nhỏ, từng hạt gạo trắng ngần được bàn tay mẹ làm ra từ những nhịp chày nghiêng nghiêng, mà có lẽ con là người cảm nhận rõ nhất. Những hạt gạo ấy không chỉ để nuôi sống mẹ, nuôi sống con, nuôi sống gia đình mà quan trọng hơn cả đó là những hạt gạo quý giá để nuôi sống bộ đội, nuôi sống cách mạng Việt Nam.

Sự vất vả của mẹ dường như cũng đi sâu vào tiềm thức con thông qua những giọt mồ hôi mặn chát nóng hổi, thông qua những lần bóng lưng mẹ nghiêng khiến giấc ngủ em chập chờn. Dẫu rằng tấm lưng mẹ gầy guộc đơn sơ, chẳng được êm đềm, vững chãi như những chiếc nôi, chiếc giường mềm mại, thế nhưng dường như chỉ có ở trên lưng mẹ em mới thực sự có một giấc ngủ ngon lành, bởi đã có bờ vai mẹ thay gối, tấm lưng mẹ thành nôi và trái tim mẹ rộn ràng sau những lần vung chày mạnh mẽ làm thành lời ru ngọt ngào, êm ái đưa em vào giấc ngủ dịu êm.

Từ những hình ảnh, bình dị và thân thuộc trong cuộc sống lao động của người mẹ dân tộc ta cảm nhận được tấm lòng cao cả của người mẹ dành cho đất nước, mẹ hy sinh biết bao mồ hôi công sức, mệt nhoài trong những lần gia gạo, nhưng chưa bao giờ mẹ từ bỏ, mẹ đã trở thành hậu phương đóng góp một phần công sức của mình để làm nên chiến thắng vĩ đại của dân tộc.

Cũng như bao chiến sĩ ngoài kia thì ở đây mẹ cùng con cũng phấn đấu hết mình trong lao động, chiến đấu trong âm thầm lặng lẽ, bên góc sân nhà với vũ khí là cối cùng chày để mong một ngày đất nước được tự do. Không chỉ nằm trong khuôn khổ góc sân cùng với công việc giã gạo, mà người mẹ Tà-ôi cùng đứa con còn xuất hiện trong những ngày tăng gia sản xuất ở chiến khu, và trước đó nếu em theo mẹ giã gạo, thì giờ đây em lại theo mẹ lên núi để “trỉa bắp”.

“Mẹ đang trỉa bắp trên núi Ka–lưi

Lưng núi thì to, mà lưng mẹ nhỏ,

Em ngủ ngoan em, đừng làm mẹ mỏi.

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi,

Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.”

Nếu so với việc địu em giã gạo, thì việc “tỉa bắp” trên núi cao lại càng khiến mẹ vất vả hơn rất nhiều, đôi tay mẹ gieo từng hạt bắp, đôi chân mẹ lần từng bước đi, lưng mẹ cõng em, còn bóng mẹ hứng ánh nắng gay gắt từ mặt trời và dĩ nhiên em cu Tai cũng chẳng được giấc ngủ êm đềm, mát mẻ.

Người mẹ Tà-ôi thương cho đứa con bé bỏng, lòng vẫn luôn nặng một lời ru “Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi”, mẹ mong em Cu-Tai cũng thấu hiểu được nỗi vất vả của mẹ ngày hôm nay mà bằng lòng yên giấc, để mẹ được yên tâm lao động. Trong khổ thơ này Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng rất nhiều thủ pháp nghệ thuật quen thuộc như so sánh và ẩn dụ để làm lời thơ vừa uyển chuyển vừa thêm phần ý nghĩa dưới những câu chữ rất đỗi đơn giản, mộc mạc.

Nhà thơ đã khéo léo so sánh giữa hai hình tượng “Lưng núi thì to” và “lưng mẹ nhỏ” để làm nổi bật vẻ đẹp vĩ đại của con người trước thiên nhiên, cũng như tầm vóc của người mẹ Tà-ôi trong lao động sản xuất, trong trách nhiệm với đất nước với dân tộc. Tấm lưng của núi ấy dẫu có to có rộng cũng chỉ gánh được một vùng trời, còn tấm lưng của mẹ tuy nhỏ nhắn gầy guộc nhưng lại mang vác biết bao trách nhiệm nặng nề, dường như chẳng hề tương xứng.

Trên lưng mẹ có giấc mơ của con, có trách nhiệm nuôi sống cả gia đình và quan trọng hơn cả đó là trách nhiệm làm hậu phương vững chắc, tích cực lao động sản xuất để nuôi cán bộ, làm hậu phương vững chắc cho cách mạng, vì tương lai một ngày không xa đất nước được hòa bình tự do. Không chỉ là tình cảm phấn đấu hy sinh vì cách mạng mà tâm hồn của người mẹ còn trở nên sáng ngời vì tình mẫu tử thiêng liêng.

Đối với cây bắp non chờ ngày đơm bông kết quả thì mặt trời chính là nguồn sống, nguồn dinh dưỡng quan trọng bậc nhất không thể thay thế, thì đối với mẹ em cu Tai đang say giấc nồng lại chính là mặt trời đầy yêu thương mà mẹ hết lòng trân quý. Em không chỉ tiếp thêm sức mạnh cho lao động sản xuất mà em còn chính là ánh sáng dẫn lối cho mẹ trong những năm tháng mờ mịt vì bom đạn giặc thù.

Em để mẹ hiểu rõ rằng chỉ có làm cách mạng, chỉ có chiến đấu vì đất nước thì tình yêu thương của mẹ đối với em mới là trọn vẹn, mẹ phải cố gắng dành cho em một đất nước tươi đẹp, tự do và độc lập để em được sống những ngày an yên nhất. Phải nói rằng trong tất cả các loại tình cảm trên thế gian có lẽ chẳng có loại nào vừa thiêng liêng, vừa cao cả, vừa bao dung và dịu dàng hơn tình mẹ nữa.

Người mẹ Tà-ôi đâu chỉ kiên cường, mạnh mẽ trong lao động sản xuất mà bước chân mẹ đã chuyển từ góc sân, từ quả núi ra đến tận chiến trường mưa bom, bão đạn. Mẹ không còn là hậu phương âm thầm, lặng lẽ mà giờ đây người phụ nữ chân yếu tay mềm thế mà cũng trở thành một người lính thực thụ, trực tiếp tham gia vào chiến đấu, đặc biệt hơn cả trên lưng mẹ, em cu Tai vẫn luôn theo sát một bước chẳng rời, gắn bó chặt chẽ vô cùng.

“Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng.

Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông,

Mẹ địu em đi để giành trận cuối.

Từ trên lưng mẹ em đến chiến trường,

Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn.”

Công việc của mẹ đã không còn là giã gạo hay tỉa bắp mà thay vào đó là công việc vất vả cực nhọc hơn gấp bội phần, không chỉ mệt mà mẹ còn phải đối mặt với biết bao nguy hiểm đang rình rập trong lúc “chuyển lán”, “đạp rừng”. Trong khí thế hào hùng sôi nổi của cách mạng, trong lúc trận chiến bước vào thời kỳ cam go quyết liệt nhất, khi giặc thù đã “đuổi ta phải rời con suối”, biết bao đồng bào “anh trai cầm súng, chị gái cầm chồng”, thì chính bản thân mẹ và em cũng hòa mình vào cuộc đấu tranh.

“Mẹ địu em đi để giành trận cuối”, với một niềm tin vững chắc rằng không lâu nữa đất nước lại hòa bình, và với mỗi trận chiến mẹ cũng như đồng bào đều dồn hết ý chí và sức mạnh giống như hôm nay là “trận cuối” với niềm hy vọng toàn thắng. Dĩ nhiên rằng trong những lúc cam go, khốc liệt như vậy mẹ lại càng muốn được gần em, muốn bảo vệ em trong vòng tay yêu thương của mình, em cứ thế nằm trong giấc ngủ đến chiến trường ác liệt, trải qua biết bao đói khổ trên con đường Trường Sơn đỏ đất anh hùng.

Phải nói rằng, đến đoạn thơ này ngoài cảm hứng lãng mạn dẫn dắt ý thơ, thì khuynh hướng sử thi của thời đại đã hiện lên một cách rõ ràng thông qua hình tượng người mẹ Việt Nam anh hùng trong chiến đấu, bất chấp gian khó, đại diện cho hàng triệu con người trong công cuộc giải phóng đất nước với tình yêu thương gia đình, mở rộng ra là tình yêu thương quê hương đất nước, căm thù giặc Mỹ đến tận xương tủy.

Từ trong những lời ru tha thiết của mẹ, ta có thể nhận ra tấm lòng yêu thương đứa con nhỏ tha thiết, sâu nặng, mẹ chấp nhận hy sinh tất cả, đánh đổi sức khỏe, tính mạng để tham gia phục vụ chiến đấu, phục vụ cách mạng, trước hết vẫn là vì đứa con thơ dại, mẹ mong “Mai sau con lớn làm người Tự Do”, kết hợp với tấm lòng yêu nước, yêu đồng bào vốn đã ngự trị sẵn trong tâm hồn của mỗi một người dân đã làm nên một người mẹ anh hùng, kiên cường, bất khuất trong chiến đấu, trái tim, tấm lòng luôn sáng đẹp lý tưởng cách mạng và tình mẫu tử thiêng liêng, tha thiết.

Bằng giọng thơ mang âm hưởng lời ru tha thiết, ngôn từ mộc mạc, giản dị nhưng chứa nhiều cảm xúc, Nguyễn Khoa Điềm đã đem đến một hình ảnh người mẹ Tà-ôi rất đẹp, rất vĩ đại với tình cảm mẹ con bao trùm cả tác phẩm, cùng với tình yêu quê hương đất nước nồng nàn.

Đồng thời thể hiện tầm vóc con người trong những năm kháng chiến chống Mỹ, người mẹ Tà-ôi chính là đại diện cho hàng triệu những con người khác đã góp một phần công sức vào cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, để làm nên thắng lợi vẻ vang của đất nước, mà ở đó nổi bật lên những tình cảm vô cùng cao quý, tình cảm gia đình, tình cảm với đất nước, nhân dân thiết tha sâu nặng.