- Những đôi electron dùng chung bị lệch về phía nguyên tử N có độ âm điện lớn hơn.

- Phân tử NH₃ có cấu tạo hình chóp với nguyên tử nitơ ở đỉnh, đáy là một tam giác mà đỉnh là ba nguyên tử H.

- Nitơ còn một cặp electron hóa trị là nguyên nhân gây ra tính bazơ của NH₃.

II. Tính chất vật lý

- Amoniac (NH₃) là chất khí không màu, có mùi khai và xốc, nhẹ hơn không khí, tan rất nhiều trong nước.

- Ở điều kiện thường, 1 lít nước có hòa tan 800 lít amoniac.

Hình 2: Sự hòa tan của amoniac trong nước

- Hòa tan NH₃ vào nước thu được dung dịch gọi là dung dịch amoniac. Dung dịch amoniac đậm đặc thường dùng trong phòng thí nghiệm có nồng độ 25% (D = 0,91g/cm³).

III. Tính chất hóa học

1. Tính bazơ yếu

a) Tác dụng với nước

NH₃ + H₂O ⇄ 

⇒ Dung dịch NH₃ là một dung dịch bazơ yếu.

⇒ Có thể dùng quỳ tím ẩm để nhận biết khí amoniac, quỳ tím ẩm sẽ chuyển thành màu xanh.

b) Tác dụng với dung dịch muối

- Dung dịch amoniac có thể tác dụng với dung dịch muối của nhiều kim loại, tạo thành kết tủa hiđroxit của các kim loại đó.

AlCl₃+3NH₃+3H₂O →Al(OH)₃↓+3NH₄Cl

Al³⁺+3NH₃+3H₂O→ Al(OH)₃↓+3

c) Tác dụng với axit → muối amoni:

NH₃ + HCl → NH₄Cl (amoni clorua)

2NH₃ + H₂SO₄ → (NH₄)₂SO₄ (amoni sunfat)

2. Tính khử

- Amoniac có tính khử: phản ứng được với oxi, clo và khử một số oxit kim loại.

a) Tác dụng với oxi

NH₃ cháy trong khí oxi cho ngọn lửa màu vàng, tạo ra khí nitơ và hơi nước.

4NH₃ + 3O₂ 2N₂ + 6H₂O

4NH₃ + 5O₂ 4NO + 6H₂O

Hình 3: Khí amoniac cháy trong oxi

b) Tác dụng với clo

- Clo oxi hóa mạnh amoniac tạo ra nitơ và hiđro clorua:

2NH₃ + 3Cl₂ → N₂ + 6HCl

- NH₃ kết hợp ngay với HCl vừa sinh ra tạo “khói trắng” NH₄Cl.

NH₃ + HCl → NH₄Cl

IV. Ứng dụng

- Sản xuất axit nitric, các loại phân đạm như urê (NH₂)₂CO; NH₄NO₃; (NH₄)₂SO₄; …

Hình 4: Một số loại đạm

- Điều chế hiđrazin (N₂H₄) làm nhiên liệu cho tên lửa.

- Amoni lỏng dùng làm chất gây lạnh trong thiết bị lạnh.

V. Điều chế

1. Trong phòng thí nghiệm

- Điều chế bằng cách đun nóng muối amoni (ví dụ NH₄Cl) với Ca(OH)₂.

Phương trình hóa học:

 2NH₄Cl + Ca(OH)₂$\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$CaCl₂ + 2NH₃↑ + 2H₂O

Hình 4: Điều chế khí amoniac trong phòng thí nghiệm

Lưu ý:

- Để làm khô khí, người ta cho khí amoniac vừa tạo thành có lẫn hơi nước đi qua bình đựng vôi sống (CaO).

- Khi muốn điều chế nhanh 1 lượng nhỏ khí NH₃, người ta thường đun nóng dung dịch amoniac đậm đặc.

2. Trong công nghiệp

- Tổng hợp từ nitơ và hiđro, theo phản ứng:

N₂ + 3H₂ $\stackrel{\mathrm{t}°, \mathrm{p}, \mathrm{xt}}{\rightleftarrows }$ 2NH₃ $\left(∆\mathrm{H}<0\right)$

- Điều kiện áp dụng:

+ Nhiệt độ: 450 – 500^oC.

+ Áp suất cao từ 200 – 300 atm.

+ Chất xúc tác: sắt kim loại được trộn thêm Al₂O₃, K₂O, ...

- Làm lạnh hỗn hợp khí bay ra, NH₃ hóa lỏng được tách riêng.

B. MUỐI AMONI

- Là tinh thể ion gồm cation  và anion gốc axit.

Thí dụ: NH₄Cl (amoni clorua), NH₄NO₃ (amoni nitrat).

I. Tính chất vật lý

- Tất cả các muối amoni đều tan nhiều trong nước.

- Khi tan trong nước, điện li hoàn toàn thành các ion.

NH₄Cl →${{\mathrm{NH}}_4}^{+}$+ Cl^-

1. Tác dụng với dung dịch kiềm

- Dung dịch đậm đặc của muối amoni phản ứng với dung dịch kiềm khi đun nóng sinh ra khí amoniac.

Thí dụ:

NH₄Cl + NaOH $\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$NH₃↑ + NaCl + H₂O

Phương trình ion rút gọn là:

${{\mathrm{NH}}_4}^{+}$+${\mathrm{OH}}^{-}$→ NH₃↑ + H₂O

→ Phản ứng này để nhận biết ion amoni và điều chế amoniac trong phòng thí nghiệm.

2. Phản ứng nhiệt phân

Các muối amoni dễ bị phân hủy bởi nhiệt.

- Muối amoni chứa gốc của axit không có tính oxi hóa khi nung nóng bị phân hủy thành NH₃.

Thí dụ:

NH₄Cl _(r)$\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$NH₃↑ + HCl↑

Hình 5: Sự phân hủy của NH₄Cl

- Các muối amoni cacbonat và amoni hiđrocacbonat bị phân hủy dần dần ngay ở nhiệt độ thường, khi đun nóng thì phản ứng xảy ra nhanh hơn.

(NH₄)₂CO_3 (r)$\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$NH₃↑ + NH₄HCO_3 (r)

NH₄HCO_3 (r)$\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$NH₃↑ + CO₂↑ + H₂O

Lưu ý: NH₄HCO₃ (bột nở) được dùng làm xốp bánh.

- Muối amoni chứa gốc của axit có tính oxi hóa như axit nitrơ, axit nitric khi bị nhiệt phân cho ra N₂, N₂O.

Thí dụ:

NH₄NO₂$\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$N₂ + 2H₂O

NH₄NO₃$\stackrel{\mathrm{t}°}{\to }$N₂O + 2H₂O

⇒ Những phản ứng này được sử dụng để điều chế các khí N₂ và N₂O trong phòng thí nghiệm.

Bài tập Amoniac và muối amoni

Câu 1: Cho cân bằng hóa học (trong bình kín) sau:

N_2(khí) + 3H_2(khí) $\stackrel{}{\rightleftarrows }$2NH₃ ; $\Delta H$ = -92kJ/mol

Trong các yếu tố:

(1) Thêm một lượng N_­2 hoặc H₂.

(2) Thêm một lượng NH_3.

(3) Tăng nhiệt độ của phản ứng.

(4) Tăng áp suất của phản ứng.

(5) Dùng thêm chất xúc tác.

Có bao nhiêu yếu tố làm cho cân bằng dịch chuyển theo chiều thuận ?

A. 3                          

B. 4                           

C. 5                          

D. 2

Đáp án: D

Câu 2: Oxi hoá NH₃ bằng CrO₃ sinh ra N₂, H₂O và Cr₂O₃. Số phân tử NH₃ tác dụng với một phân tử CrO₃ là

A. 3.

B. 1. 

C. 4. 

D. 2.

Đáp án: B

Câu 3: Hỗn hợp X gồm N₂ và H₂ có tỉ khối so với hiđro là 6,2. Dẫn X đi qua bình đựng bột Fe rồi nung nóng biết rằng hiệu suất tổng hợp NH₃ đạt 40% thì thu được hỗn hợp Y. Tỉ khối của hỗn hợp khí Y hiđro là:

A. 14,76.                   

B. 18,23.                   

C. 7,38.                    

D. 13,48.

Đáp án: C

Câu 4: Hợp chất nào sau đây nitơ có số oxi hoá là -3:

A. NO.                      

B. N₂O.                     

C. HNO₃.                  

D. NH₄Cl.

Đáp án: D

Câu 5: Hỗn hợp X gồm N₂ và H₂ với tỉ lệ mol là 1:4. Nung hỗn hợp X ở điều kiện thích hợp để phản ứng xảy ra. Biết hiệu suất phản ứng là 40%. Phần trăm theo thể tích của amoniac (NH₃) trong hỗn hợp thu được sau phản ứng là:

A. 16,04%.                

B. 17,04%.                

C. 18,04%.               

D. 19,04%.

Câu 6: Chất nào sau đây có thể làm khô khí NH₃ có lẫn hơi nước ?

A. P₂O₅.                

B. H₂SO₄ đặc.  

C. CuO bột.                

D. NaOH rắn.

Câu 7: Muối được làm bột nở trong thực phẩm là

A. (NH₄)₂CO₃.     

B. Na₂CO₃.   

C. NH₄HCO₃.              

D. NH₄Cl.

Đáp án: C

Câu 8: Có ba dung dịch mất nhãn: NaCl; NH₄Cl; NaNO₃. Dãy hoá chất nào sau đây có thể phân biệt được ba dung dịch :

A. Phenol phtalein và NaOH.                               

B. Cu và HCl.

C. Phenol phtalein; Cu và H₂SO₄ loãng .               

D. Quỳ tím và dung dịch AgNO₃.

Câu 9: Cho các thí nghiệm sau :

(1). NH₄NO₂ $\stackrel{t^o}{\to }$                                   

(2). KMnO₄ $\stackrel{t^o}{\to }$

(3). NH₃ + O₂ $\stackrel{t^o}{\to }$

(4). NH₄Cl $\stackrel{t^o}{\to }$             

(5). (NH₄)₂CO₃$\stackrel{t^o}{\to }$

(6). AgNO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$

Số thí nghiệm tạo ra đơn chất là :

A. 6                     

B. 5                     

C. 4                     

D. 3

Câu 10: Người ta điều chế phân urê bằng cách cho NH₃ tác dụng với chất nào (điều kiện thích hợp):

A. CO₂                          

B. CO                  

C. HCl                          

D. Cl₂         

Câu 11: Các chất khí điều chế trong phòng thí nghiệm thường được thu theo phương pháp đẩy không khí (cách 1, cách 2) hoặc đẩy nước (cách 3) như các hình vẽ sau đây:

Có thể dùng cách nào trong 3 cách trên để thu khí NH₃?

A. Cách 1                                

B. Cách 2             

C. Cách 3                                

D. Cách 2 hoặc 3

Câu 12: Cho 4 lít N₂ và 14 lít H₂ vào bình phản ứng ở điều kiện thích hợp, hỗn hợp thu được sau phản ứng có thể tích bằng 16,4 lít (thể tích các khí được đo ở cùng điều kiện). Hiệu suất phản ứng là

A. 30%.     

B. 20%.               

C. 17,14%. 

D. 34,28%.

Câu 13: Muối NH₄HCO₃ thuộc loại

A. muối hỗn tạp.            

B. muối trung hòa.

C. muối axit.                           

D. muối kép.

Câu 14: Sản phẩm phản ứng nhiệt phân nào sau đây không đúng?

A. NH₄NO₂ $\stackrel{t^o}{\to }$N₂ + 2H₂O 

B. NH₄NO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$NH₃ + HNO₃

C. NH₄Cl$\stackrel{t^o}{\to }$NH₃ + HCl     

D. NH₄HCO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$NH₃ + H₂O + CO₂

Câu 15: Chất nào sau đây làm khô khí NH₃ tốt nhất?

A. HCl                             

B. H₂SO₄                         

C. CaO                            

D. HNO₃

Câu 16: Sục khí NH₃ đến dư vào dung dịch nào dưới đây để thu được kết tủa?

A. CuCl₂                          

B. KNO₃                          

C. NaCl                           

D. AlCl₃

Câu 17: Phản ứng nhiệt phân nào sau đây viết đúng?

A. $N{H}_{4}N{O}_3\underset{}{\overset{t^0}{\to }}N{H}_3+HN{O}_3$                 

B. $2Fe{\left(N{O}_3\right)}_2\underset{}{\overset{t^0}{\to }}2FeO+4N{O}_2+O_2$

C. $Cu{\left(N{O}_3\right)}_2\underset{}{\overset{t^0}{\to }}Cu+2N{O}_2+O_2$            

D. $N{H}_{4}N{O}_2\underset{}{\overset{t^0}{\to }}{N}_2+2H_{2}O$ 

Câu 18: Có các dung dịch riêng biệt không dán nhãn: NH₄NO₃, Al(NO₃)₃, (NH₄)₂SO₄. Để phân biệt các dung dịch trên người ta dùng dung dịch

A. NaOH.                        

B. BaCl₂.                         

C. NaHSO₄.                     

D. Ba(OH)₂.

Câu 19: Nhận xét nào dưới đây không đúng về muối amoni?

A. Muối amoni kém bền với nhiệt.

B. Tất cả muối amoni tan trong nước.

C. Các muối amoni đều là chất điện li mạnh.

D. Dung dịch của các muối amoni luôn có môi trường bazơ.

Câu 20: Thể tích khí N₂ (ở đktc) thu được khi nhiệt phân hoàn toàn 16 gam NH₄NO₂ là

A. 0,56 lít.                       

B. 11,20 lít.                      

C. 1,12 lít.                       

D. 5,60 lít.

Câu 21: Muối (NH₄)CO₃ không tạo kết tủa khi phản ứng với dung dịch của hóa chất nào sau đây?

A. Ca(OH)₂.              

B. MgCl₂.                  

C. FeSO₄.                 

D. NaOH.

Câu 22: Hỗn hợp X chứa 2 mol NH₃ và 5 mol O_2. Cho X qua Pt (xt) và đun ở 900${}_{o}C$, thấy có 90% NH₃ bị oxi hóa. Lượng O₂ còn dư là:

A. 2,75 mol.              

B. 3,50 mol.              

C. 1,00 mol.              

D. 2,50 mol.

Câu 23: Cho khí NH₃ dư qua hỗn hợp gồm: FeO, CuO, MgO, Al₂O₃, PbO nung nóng. Số phản ứng xảy ra là:

A. 5.                         

B. 3.                          

C. 2.                         

D. 4.

Câu 24: Phản ứng giữa NH₃ với chất nào sau đây chứng minh NH₃ thể hiện tính bazơ:

A. Cl₂.                       

B. O₂.                        

C. HCl.                     

D. CuO.

Câu 25: Trộn 300 ml dung dịch NaNO₂ 2M với 200 ml dung dịch NH₄Cl 2M rồi đun nóng cho đến khi phản ứng xảy ra hoàn toàn. Thể tích khí thu được ở đktc là

A. 22,4 lít.            

B. 13,44 lít.              

C. 8,96 lít.              

D. 1,12 lít.

Câu 26: Hợp chất X tan trong nước tạo dung dịch không màu. Dung dịch này không tạo kết tủa với dung dịch BaCl₂, khi phản ứng với NaOH tạo ra khí có mùi khai, khi phản ứng với  dung dịch HCl tạo ra khí làm đục nước vôi trong và làm mất màu dung dịch thuốc tím. Chất này là

A. NH₄HSO_3.                                     

B. Na₂SO₃.

C. NH₄HCO_3.                          

D. (NH₄)₂CO₃.

Câu 27: Để tách riêng NH₃ ra khỏi hỗn hợp gồm N₂, H₂, NH₃ trong công nghiệp người ta đã

A. cho hỗn hợp qua nước vôi trong dư.

B. cho hỗn hợp qua bột CuO nung nóng.

C. nén và làm lạnh hỗn hợp để hóa lỏng NH₃.

D. cho hỗn hợp qua dung dịch H₂SO₄ đặc.

Câu 28: Tính bazơ của NH₃ do

A. trên N còn cặp electron tự do.

B. phân tử có 3 liên kết cộng hóa trị phân cực.

C. NH₃ tan được nhiều trong nước.

D. NH₃ tác dụng với nước tạo NH₄OH.

Câu 29: Hỗn hợp X gồm NH₄Cl và (NH₄)₂SO₄. Cho X tác dụng với dung dịch Ba(OH)₂ dư, đun nhẹ thu được 9,32 gam kết tủa và 2,24 lít khí thoát ra. Hỗn hợp X có khối lượng là

A. 5,28 gam.            

B. 6,60 gam.              

C. 5,35 gam.              

D. 6,35 gam.

Câu 30: Cho 2,3 gam Na vào 200 ml dung dịch (NH₄)₂SO₄ 1M. Đun nóng thu được V lít khí (đktc). Giá trị của V là

A. 1,12.            

B. 2,24.              

C. 3,36.                

D. 10,08.

Bài 31: X là muối khi tác dụng với dung dịch NaOH dư sinh khí mùi khai, tác dụng với dung dịch BaCl₂ sinh kết tủa trắng không tan trong HNO₃. X là muối nào trong số các muối sau?

A. (NH₄)₂CO₃.   

B. (NH₄)₂SO₃.   

C. NH₄HSO₃.   

D. (NH₄)₃PO₄.

Bài 32: Nhận xét nào sau đây không đúng về muối amoni ?

A. Muối amoni bền với nhiệt.

B. Các muối amoni đều là chất điện li mạnh.

C. Tất cả các muối amoni đều tan trong nước.

D. các muối amoni đều bị thủy phân trong nước.

Bài 33: Oxi hóa 6 lít NH₃ (tạo ra N₂ và NO theo tỉ lệ mol 1 : 4) cần vừa đủ V là không khí ( chứa 20% oxi về thể tích). Các thể tích đó ở cùng điều kiện. Giá trị của V là

A. 6,5.   

B. 22,5.   

C. 32,5.   

D. 24,5.

Bài 34: Cho 22,4 lít hỗn hợp khi X gồm N₂ và H₂ đi qua xúc tác Fe, nung nống để tổng hợp NH₃ thu được 20,16 lít hỗn hợp khí Y. Hấp thụ toàn bộ Y vào dung dịch AlCl₃ dư, thu được m gam kết tủa. Các thể tích khí đó ở cùng điều kiện. Giá trị của m là

A. 13.   

B. 2,6.   

C. 5,2.   

D. 3,9.

Bài 35: Thực hiện phản ứng giữa H₂ và N₂ (tỉ lệ mol 4 : 1) trong bình kín có xúc tác, thu được hỗn hợp khi có áp suất giảm 9% so với ban đầu(trong cùng điều kiện). HIệu suất phản ứng là

A. 20%.   

B. 22,5%.  

 C. 25%.   

D. 27%.

Đáp án: B