Toptailieu.vn biên soạn và giới thiệu Các dạng bài toán thủy phân chất béo hay, chi tiết, từ cơ bản đến nâng cao giúp học sinh nắm vững kiến thức về Các dạng bài toán thủy phân chất béo, từ đó học tốt môn Hoá.

Các dạng bài toán thủy phân chất béo hay, chi tiết

A. Lý thuyết và phương pháp giải

1. Phương trình thủy phân

a) Thủy phân trong môi trường axit

b) Thủy phân trong môi trường bazơ (thường gặp NaOH) - phản ứng xà phòng hóa.

+ ĐLBTKL: m _{chất béo} + m_NaOH pư = m_muối  + m _glixerol

+ ${\mathrm{n}}_{\mathrm{chat}\mathrm{beo}}={\mathrm{n}}_{\mathrm{glixerol}}=\frac{1}{3}.{\mathrm{n}}_{\mathrm{NaOH}}$

+ M_glixerol = 92 (g/mol)

Lưu ý: Thủy phân chất béo luôn thu được glixerol.

2. Tên và khối lượng phân tử của một số axit béo và triglixerit thường gặp:

+) Axit béo và chất béo no:

C₁₅H₃₁COOH: axit panmitic (M =256)

$\to$(C₁₅H₃₁COO)₃C₃H₅: tripanmitin (M=806)

C₁₇H₃₅COOH: axit stearic (M = 284)

$\to$(C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅: tristearin (M=890)

+) Axit béo và chất béo không no:

C₁₇H₃₃COOH: axit oleic (M=282)

$\to$ (C₁₇H₃₃COO)₃C₃H₅: triolein (M=884)    

C₁₇H₃₁COOH: axit linoleic (M=280)

$\to$(C₁₇H₃₁COO)₃C₃H₅: trilinolein (M=878)

B. Ví dụ minh họa

Câu 1: Cho 0,1 mol tristearin ((C₁₇H₃₅COO)₃C₃H₅) tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol. Giá trị của m là

A. 27,6 

B. 4,6 

C. 14,4

D. 9,2

Hướng dẫn giải:

${\mathrm{n}}_{\mathrm{chat}\mathrm{beo}}={\mathrm{n}}_{\mathrm{glixerol}}=0,1\mathrm{mol}$

${\mathrm{m}}_{\mathrm{glixerol}}=0,1.92=9,2\mathrm{gam}$

$\to$Chọn D

Câu 2: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,8 gam chất béo X cần vừa đủ dung dịch chứa 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được m gam muối khan. Giá trị của m là

A. 19,12

B. 18,36

C. 19,04

D. 14,68

Hướng dẫn giải:

Phương trình phản ứng xảy ra:

$$\begin{gathered} {\text{(}\overline{\text{R}}\text{COO)}}_{\text{3}}{\text{C}}_{\text{3}}{\text{H}}_{\text{5}}\text{ + 3NaOH }\stackrel{t°}{\to } \\ \text{ 3}\overline{\text{R}}{\text{COONa + C}}_{\text{3}}{\text{H}}_{\text{5}}{\text{(OH)}}_{\text{3}} \end{gathered}$$

Áp dụng ĐLBTKL: m_{chất béo} + m_NaOH pư = m _muối + m_glixerol

$\to$17,8 + 0,06.40 = m_muối + 0,02.92

$\to$m_muối = 18,36 gam

$\to$Chọn B

Câu 3: Xà phòng hóa m gam trigixerit X cần dùng 600 ml dung dịch NaOH 1M thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1. Giá trị của m là

A. 172,0

B. 174,0

C. 176,8

D. 171,6

Lời giải:

n_NaOH = 0,6 mol

Thu được hỗn hợp muối của axit oleic và axit panmitic có tỉ lệ mol tương ứng 2:1

$\to$Trigixerit X chứa 2 gốc oleic và 1 gốc panmitic

$\to$X có dạng: (C₁₇H₃₃COO)₂C₃H₅(C₁₅ H₃₁COO)

$\to$ M_X = 858 (g/mol)

$$\begin{gathered} {\left({\mathrm{C}}_{17}{\mathrm{H}}_{33}\mathrm{COO}\right)}_2{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5\left({\mathrm{C}}_{15}{\mathrm{H}}_{31}\mathrm{COO}\right)+3\mathrm{NaOH}\stackrel{\mathrm{t}°}{\to } \\ 2{\mathrm{C}}_{17}{\mathrm{H}}_{33}\mathrm{COONa}+{\mathrm{C}}_{15}{\mathrm{H}}_{31}\mathrm{COONa}+{\mathrm{C}}_3{\mathrm{H}}_5{\left(\mathrm{OH}\right)}_3 \end{gathered}$$

 m = 0,2.858 = 171,6 g

 Chọn D

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Cho 17,8 gam tristearin vào dung dịch NaOH dư, đun nóng đến phản ứng hoàn toàn, cô cạn dung dịch thu được a gam xà phòng khan. Giá trị của a là

A. 19,18 gam

B. 6,12 gam

C. 1,84 gam

D. 18,36 gam

Câu 2: Thủy phân hoàn toàn m gam chất béo bằng dung dịch NaOH, đun nóng thu được 9,2 gam glixerol và 91,8 gam muối. Giá trị của m là

A. 89

B. 101

C. 85

D. 93

Câu 3: Xà phòng hóa hoàn toàn 178 gam tristearin trong dung dịch KOH thu được m gam kali stearat. Giá trị của m là

A. 200,8.

B. 183,6.

C. 211,6.

D. 193,2.

Câu 4: Xà phòng hóa hoàn toàn 17,24 gam chất béo cần vừa đủ 0,06 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được khối lượng xà phòng là

A. 16,68 gam

B. 17,80 gam

C. 18,24 gam

D. 18,38 gam

Câu 5: Đun nóng chất béo cần vừa đủ 40kg dung dịch NaOH 15%, giá sử phản ứng xảy ra hoàn toàn. Khối lượng (kg) glixerol thu được là

A. 13,8

B. 4,6

C. 6,975

D. 9,2

Câu 6: Thuỷ phân hoàn toàn 0,1 mol một este X cần dùng vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 1M, thu được một ancol và 89 gam hỗn hợp muối của hai axit béo. Hai axit béo đó là

A. C₁₇H₃₅COOH và C₁₅H₃₁COOH

B. C₁₇H₃₁COOH và C₁₇H₃₅COOH

C. C₁₇H₃₃COOH và C₁₅H₃₁COOH

D. C₁₇H₃₅COOH và C₁₇H₃₃COOH

Câu 7: Xà phòng hóa hoàn toàn một trieste X bằng dung dịch NaOH thu được 9,2g glixerol và 83,4 gam muối của một axit béo no Y. Y là:

A. axit axetic

B. axit panmitic

C. axit oleic

D. Axit stearic

Câu 8: Thủy phân 265,2 gam chất béo tạo bởi axit béo trong dung dịch KOH đun nóng thu được 288 gam muối kali. Chất béo này có tên gọi là

A. tristearin

B. triolein

C. trilinolein

D. tripanmitin

Câu 9: Thủy phân hoàn toàn 444 gam một lipit thu được 46 gam glixerol và hai loại axit béo. Hai loại axit béo đó là

A. C₁₅H₃₁COOH và C₁₇H₃₅COOH

B. C₁₇H₃₃COOH và C₁₅H₃₁COOH

C. C₁₇H₃₁COOH và C₁₇H₃₃COOH

D. C₁₇H₃₃COOH và C₁₇H₃₅COOH

Câu 10: Đun nóng a gam chất béo X với NaOH dư, sau phản ứng thu được 4,6 gam glixerol, m gam muối oleat và 30,6 gam muối stearat. Giá trị của a và m lần lượt là

A. 15,2 gam và 44,4 gam.

B. 44,4 gam và 15,2 gam.

C. 44 gam và 12 gam.

D. 57,4 gam và 15,2 gam.

Đáp án tham khảo

Xem thêm các dạng bài tập Hoá học lớp 12 hay, chi tiết khác:

Các dạng bài toán thủy phân este đa chức và cách giải

Các dạng bài toán đốt cháy este và cách giải

Các dạng bài toán đốt cháy chất béo và cách giải

Các dạng bài toán xác định công thức cấu tạo este, chất béo và cách giải

Công thức tính hiệu suất phản ứng este hóa hay nhất