Toptailieu.vn biên soạn và giới thiệu Các dạng bài toán xác định công thức cấu tạo este, chất béo hay, chi tiết, từ cơ bản đến nâng cao giúp học sinh nắm vững kiến thức về Các dạng bài toán xác định công thức cấu tạo este, chất béo, từ đó học tốt môn Hoá.

Các dạng bài toán xác định công thức cấu tạo este, chất béo hay, chi tiết

A. Phương pháp giải

Một số lưu ý khi làm bài tập:

- Áp dụng công thức tính độ bất bão hòa k

$\mathrm{k}=\frac{2.\mathrm{C}+2-\mathrm{H}}{2}$

- Este đơn chức tạo bởi ancol đơn chức và axit đơn chức: RCOOR’ (R’$\ne$H)

- Este được tạo bởi ancol n chức và axit m chức: R_n(COO)_n.mR’_m     

- Este no, đơn chức, mạch hở: C_nH_2nO₂ (n ≥ 2)

- Este không no, đa chức:  C_nH_2n-2kO_z 

- Đốt cháy thu được ${\mathrm{n}}_{{\mathrm{CO}}_2}={\mathrm{n}}_{{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}} \to$este no, đơn chức, mạch hở.

- Este đơn chức sau thủy phân tạo 2 muối $\to$ este của phenol hoặc đồng đẳng của phenol.

$$\begin{gathered} {\mathrm{RCOOC}}_6{\mathrm{H}}_4-\mathrm{R}\text{'}+2\mathrm{NaOH}\stackrel{\mathrm{t}°}{\to } \\ \mathrm{RCOONa}+\mathrm{R}\text{'}{\mathrm{C}}_6{\mathrm{H}}_4\mathrm{COONa}+{\mathrm{H}}_2\mathrm{O} \end{gathered}$$

- Sản phẩm sau thủy phân có khả năng làm mất màu nước brom $\to$este chứa C=C.

- Sản phẩm sau thủy phân có khả năng tham gia phản ứng tráng gương

$\to$este của axit fomic hoặc gốc rượu có C mang nối đôi gắn trực tiếp với nhóm cacboxyl: $\mathrm{RCOOCH}=\mathrm{CH}-\mathrm{R}\text{'}$

B. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Este X có công thức phân tử là C₄H₆O₂ khi thủy phân trong môi trường axit thu được ancol có khả năng làm mất màu nước brom. Công thức cấu tạo thu gọn của X là:

A. CH₃COO-CH=CH₂

B. HCOO-CH=CH-CH₃

C. HCOO-CH₂CH=CH₂ 

D. CH₂=CH-COOCH₃

Lời giải

$\mathrm{k}=\frac{2.\mathrm{C}+2-\mathrm{H}}{2}=\frac{2.4+2-6}{2}=2$

$\to$Có 2 liên kết trong đó 1C=O và 1C=C

+) Thu được ancol $\to$C mang nối đôi không liên kết trực tiếp với O của COO.

+) Ancol thu được có khả năng làm mất màu brom $\to$ ancol chứa C=C

$\to$Chọn C

Ví dụ 2: Hóa hơi hoàn toàn 4,4 gam một este X mạch hở, thu được thể tích hơi bằng thể tích của 1,6 gam khí oxi (đo ở cùng điều kiện). Mặt khác, thủy phân hoàn toàn 11 gam X bằng dung dịch NaOH dư, thu được 10,25 gam muối. Công thức của X là

A. C₂H₅COOCH₃      

B. CH₃COOC₂H₅

C. HCOOC₃H₇          

D. C₂H₅COOC₂H₅

Lời giải:

$$\begin{gathered} {\mathrm{n}}_{{\mathrm{O}}_2}={\mathrm{n}}_{\mathrm{X}}=0,05\mathrm{mol} \\ \to {\mathrm{M}}_{\mathrm{X}}=88\mathrm{g}\to {\mathrm{C}}_4{\mathrm{H}}_8{\mathrm{O}}_2 \end{gathered}$$

Xét $11\mathrm{g}\mathrm{X}:{\mathrm{n}}_{\mathrm{X}}=0,125\mathrm{mol}={\mathrm{n}}_{\mathrm{RCOONa}}$

→ X là CH₃COOC₂H₅

→ Chọn B

C. Bài tập tự luyện

Câu 1: Hợp chất hữu cơ X có CTPT C₉H₁₀O₂. Đun nóng X với dung dịch NaOH dư thu được hỗn hợp 2 muối. CTCT của X là

A. CH₃CH₂COOC₆H₅.   

B. CH₃COOCH₂C₆H₅.

C. HCOOCH₂CH₂C₆H₅.

D. HCOOCH₂C₆H₄CH₃

Câu 2: Cho sơ đồ phản ứng:

$$\begin{gathered} \text{EsteX}\left({\text{C}}_{\text{4}}{\text{H}}_{\text{n}}{\text{O}}_{\text{2}}\right)\underset{\mathrm{t}°}{\overset{+\mathrm{NaOH}}{\to }}\text{Y} \\ \underset{\mathrm{t}°}{\overset{+\text{dd}{\mathrm{AgNO}}_3/{\mathrm{NH}}_3}{\to }}\text{Z}\underset{\mathrm{t}°}{\overset{+\mathrm{NaOH}}{\to }}{\text{C}}_{\text{2}}{\text{H}}_{\text{3}}{\text{O}}_{\text{2}}\text{Na} \end{gathered}$$

Công thức cấu tạo của X thỏa mãn sơ đồ đã cho là

A. CH₂=CHCOOCH₃.

B. CH₃COOCH₂CH₃.

C. HCOOCH₂CH₂CH₃.

D. CH₃COOCH=CH₂.

Câu 3: Thuỷ phân este đơn chức X trong môi trường kiềm, sau phản ứng thu được dung dịch Y có khả năng tham gia phản ứng tráng bạc. X không là:

A. CH₃COOCH=CH₂. 

B. HCOOCH=CH₂.

C. CH₃COOC(CH₃)=CH₂. 

D. HCOOC(CH₃)=CH₂.

Câu 4: Este X hai chức mạch hở có công thức phân tử Từ X thực hiện các phản ứng sau:

$\begin{array}{l}\left(1\right)\mathrm{X}+\mathrm{NaOH}\mathrm{du}\stackrel{{\mathrm{t}}^0}{\to }{\mathrm{X}}_1+{\mathrm{X}}_2+{\mathrm{X}}_3\\ \left(2\right) {\mathrm{X}}_2+{\mathrm{H}}_2\stackrel{\mathrm{Ni},{\mathrm{t}}^0}{\to }{\mathrm{X}}_3\\ \left(3\right){\mathrm{X}}_1+{\mathrm{H}}_2{\mathrm{SO}}_4\mathrm{loang}\stackrel{{\mathrm{t}}^0}{\to }\mathrm{Y}+{\mathrm{Na}}_2{\mathrm{SO}}_4\end{array}$

Công thức cấu tạo của Y là

A. HOOC-CH=CH-COOH

B. HOOC-CH₂-CH₂-COOH

C. CH₂=CH-COOH

D. HOOC-CH₂-COOH

Câu 5: Thủy phân hoàn toàn 0,1 mol este đơn chức Y trong 145 ml dung dịch NaOH 1M. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được ancol etylic và 10 gam chất rắn khan. Công thức cấu tạo của Y là

A. HCOOC₂H₅.

B. CH₃COOC₂H₅.

C. C₂H₅COOC₂H₅.

D. C₂H₃COOC₂H₅.

Câu 6: Este đơn chức X có tỉ khối hơi so với CH₄ là 6,25. Cho 20 gam X tác dụng với 300 ml dung dịch KOH 1M (đun nóng). Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 28 gam chất rắn khan. Công thức cấu tạo của X là

A. CH₃-CH₂-COO-CH=CH₂.

B. CH₂=CH-COO-CH₂-CH₃.

C. CH₂=CH-CH₂- COO -CH₃.

D. CH₃-COO-CH=CH-CH₃.

Câu 7: Thủy phân hoàn toàn 0,1 mol este X bằng NaOH, thu được một muối của axit cacboxylic Y và 7,6g ancol Z. Chất Y có phản ứng tráng bạc, Z hòa tan được Cu(OH)₂ cho dung dịch màu xanh lam. Công thức cấu tạo của X là

A. HCOOCH₂CH₂CHOCOH.

B. HCOOCH₂CH(CH₃)OCOH.

C. CH₃COOCH₂CH₂OCOCH₃.

D. HCOOCH₂CHOCOCH₃.

Câu 8: Hỗn hợp Z gồm hai este X và Y tạo bởi cùng một ancol và hai axit cacboxylic kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng (MX<MY). Đốt cháy hoàn toàn m gam Z cần dùng 6,16 lít khí O₂ (đktc), thu được 5,6 lít khí CO₂ (đktc) và 4,5 gam H₂O. Công thức este X và giá trị của m tương ứng là

A. (HCOO)₂C₂H₄và 6,6

B. HCOOCH₃và 6,7

C. CH₃COOCH₃và 6,7

D. HCOOC₂H₅và 9,5

Câu 9: Đốt cháy hoàn toàn một lượng hỗn hợp M gồm ancol X, axit cacboxylic Y và este Z (đều no, đơn chức, mạch hở và Y, Z có cùng số nguyên tử cacbon) cần dùng vừa đủ  (đktc), sinh ra (đktc). Công thức của Y là

A. HCOOH

B. CH₃CH₂COOH

C. CH₃CH₂CH₂COOH

D. CH₃COOH

Câu 10: Chia 26,4 gam este X làm hai phần bằng nhau:

Phần 1. Đem đốt cháy hoàn toàn thu được 13,44 lít CO₂ (đktc) và 10,8 gam nước

Phần 2. Cho tác dụng hết với 50 gam dung dịch NaOH 20%, cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 16,3 gam chất rắn. Công thức cấu tạo thu gọn của X là:

A. C₂H₃COOCH₃ 

B. HCOOC₃H₇

C. CH₂=CHCOOCH₃ 

D. CH₃COOC₂H₅

 Đáp án tham khảo

Xem thêm các dạng bài tập Hoá học lớp 12 hay, chi tiết khác:

Các dạng bài toán thủy phân chất béo và cách giải

Các dạng bài toán đốt cháy chất béo và cách giải

Công thức tính hiệu suất phản ứng este hóa hay nhất

Công thức phản ứng xà phòng hóa este hay nhất

Công thức phản ứng xà phòng hóa chất béo hay nhất