Toptailieu.vn biên soạn và giới thiệu Phương pháp giải Bài tập xác định chất khử, sản phẩm khử (50 bài tập minh họa) hay, chi tiết nhất, từ cơ bản đến nâng cao giúp học sinh nắm vững kiến thức, từ đó học tốt môn Hóa học 11.

Phương pháp giải Bài tập xác định chất khử, sản phẩm khử (50 bài tập minh họa)

A. Lý thuyết ngắn gọn

- Axit nitric là một trong những axit có tính oxi hóa mạnh. Tùy thuộc vào nồng độ của axit và độ mạnh yếu của chất khử, mà HNO₃ có thể bị khử đến các sản phẩm khác nhau của nitơ.

- Các sản phẩm khử của N⁺⁵: NO₂, NO, N₂O, N₂ và NH₄NO₃.

B. Phương pháp giải

Bước 1: Nếu tạo ra hỗn hợp khí, thiết lập biểu thức tính M trung bình của hh từ đó rút ra tỉ lệ số mol (hay tỉ lệ thể tích) giữa các khí sản phẩm.

Bước 2: Viết phương trình cho nhận electron của các chất oxi hóa khử.

Bước 3: Sử dụng bảo toàn electron tìm số mol các chất chưa biết.

Bước 4: Tính toán theo yêu cầu bài toán.

Chú ý: + Khí NO₂ có màu nâu đỏ

            +  Khí N₂, NO, N₂O không màu

            + Khí NO hóa nâu ngoài không khí

C. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1: Hòa tan hoàn toàn 11,2 gam Fe vào HNO₃ dư, thu được dung dịch A và 6,72 lít hỗn hợp khí B gồm NO và một khí X, với tỉ lệ thể tích là 1:1. Khí X là

A. NO₂.

B. N₂.

C. N₂O.

D. NO.

Lời giải chi tiết

Số mol của hỗn hợp khí B: ${\text{n}}_{\text{B}}=\frac{\text{6,72}}{\text{22,4}}=\text{0,3 mol}\to {\text{n}}_{\text{NO}}{\text{= n}}_{\text{X}}=\text{0,15 mol}$.

Giả sử số electron mà N⁺⁵ đã nhận vào để tạo ra sản phẩm X  là n, ta có:

Quá trình oxi hóa:   

$\begin{array}{l}\stackrel{o}{Fe}\to \stackrel{+3}{Fe} + 3e \\ 0,2 0,6mol\end{array}$

Quá trình khử:      

$\begin{array}{l}\stackrel{+5}{N} +3e \to \stackrel{+2}{N} \\ 0,450,15 mol \\ \stackrel{+5}{N} +ne \to X \\ 0,15n 0,15mol\end{array}$

Áp dụng định luật bảo toàn electron ta có:

0,15n + 0,45 = 0,6 → n = 1

Vậy $\stackrel{+5}{N}+1e\to \stackrel{+4}{N}$

Kết luận: Khí X là NO₂.

Chọn A.

Ví dụ 2: Hoà tan hoàn toàn 8,862 gam hỗn hợp gồm Al và Mg vào dung dịch HNO₃ loãng, thu được dung dịch X và 3,136 lít (đktc) hỗn hợp Y gồm hai khí không màu, trong đó có một khí hóa nâu trong không khí. Khối lượng của Y là 5,18 gam. Cho dung dịch NaOH (dư) vào X và đun nóng, không có khí mùi khai thoát ra. Phần trăm khối lượng của Al trong hỗn hợp ban đầu là

A. 19,53%.

B. 12,80%.

C. 10,52%.

D. 15,25%.

Lời giải chi tiết

Theo giả thiết Y gồm hai khí không màu, trong đó có một khí hóa nâu trong không khí. Suy ra hỗn hợp Y có chứa NO và một khí còn lại là N₂ hoặc N₂O.

$$\begin{gathered} n_Y=\frac{3,136}{22,4}=0,14mol\to {\overline{M}}_Y=\frac{m_Y}{n_Y}=\frac{5,18}{0,14}=37gam/mol \\ \to M_{NO}<{\overline{M}}_Y<M_{N_{2}O} \end{gathered}$$.

Vậy hỗn hợp Y gồm hai khí là NO và N₂O. Đặt số mol của hai khí là x và y, ta có:

$\left\{\begin{array}{l}x+y=0,14\\ 30x+44y=5,18\end{array}\right.\to \left\{\begin{array}{l}x=0,07\\ y=0,07\end{array}\right.$

Gọi số mol của Al và Mg trong hỗn hợp là a và b, ta có:

$\left\{\begin{array}{l}27a+24b=8,862\\ 3a+2b=0,07.3+0,07.8\end{array}\right.\to \left\{\begin{array}{l}a=0,042\\ b=0,322\end{array}\right.$

Phần trăm khối lượng của Al trong hỗn hợp ban đầu là:       

$\%Al=\frac{0,042.27}{8,862}=12,8\%.$

Chọn B.

Ví dụ 3: Hoà tan hoàn toàn 19,2 gam kim loại M trong dung dịch HNO₃ dư thu được 8,96 lít (đktc) hỗn hợp khí gồm NO₂ và NO có tỉ lệ thể tích 3:1. Kim loại M là

A. Fe.

B. Cu.

C. Al.

D. Zn.

Lời giải chi tiết

Số mol của hỗn hợp khí: ${\text{n}}_{\text{khí}}=\frac{\text{8,96}}{\text{22,4}}=\text{ 0,4 mol}$

Vì

$$\begin{gathered} {\text{V}}_{{\text{NO}}_{\text{2}}}{\text{:V}}_{\text{NO}}=\text{3:1}\to {\text{n}}_{{\text{NO}}_{\text{2}}}{\text{:n}}_{\text{NO}}=\text{3:1} \\ \to {\text{n}}_{{\text{NO}}_{\text{2}}}=\frac{\text{3}}{\text{4}}\cdot \text{0,4}={\text{0,3 mol\hspace{0.17em}\hspace{0.17em}; n}}_{\text{NO}}=\frac{\text{1}}{\text{4}}\cdot \text{0,4}=\text{0,1 mol} \end{gathered}$$

Gọi n là hóa trị của M. Quá trình nhường electron:  M $\to$ M⁺ⁿ + ne       (1)

Áp dụng định luật bảo toàn electron ta có:

3.$n_{NO}$+$n_{N{O}_2}$ = n.$n_M$$\iff$ 3.0,1 + 0,3 = n.$\frac{19,2}{\text{M}}$$\iff$ M = 32n  $\Rightarrow$ n = 2 ; M = 64.

Vậy kim loại M là Cu

Chọn B.

D. Bài tập tự luyện

Câu 1: Ngâm 10,1 gam hỗn hợp gồm Mg và Zn trong dung dịch HNO₃ vừa đủ, sau phản ứng thu được 1,12 lít một chất khí (sản phẩm khử duy nhất) không màu, nhẹ hơn không khí. Thể tích HNO₃ 0,5M đã dùng là

A. 100 ml.

B. 250 ml.                

C. 500 ml.                

D. 1200 ml.

Câu 2: Hòa tan một hỗn hợp X gồm hai kim loại A và B trong dung dịch HNO₃ loãng. Kết thúc phản ứng thu được hỗn hợp khí Y gồm 0,1 mol NO, 0,15 mol NO₂ và 0,05 mol N₂O. Biết rằng không có phản ứng tạo muối NH₄NO₃. Số mol HNO₃ đã phản ứng là

A. 0,95.

B. 0,105.    

C. 1,2.       

D. 1,3.

Câu 3: Một hỗn hợp bột 2 kim loại Mg và R được chia thành 2 phần bằng nhau

- Phần 1 cho tác dụng với HNO₃ dư thu được 1,68 lít N₂O duy nhất.

- Phần 2 hòa tan trong 400 ml HNO₃ loãng 0,7M, thu được V lít khí không màu, hóa nâu trong không khí. Giá trị của V (biết các thể tích khí đều đo ở đktc) là

A. 2,24 lít.

B. 1,68 lít.

C. 1,568 lít.

D. 4,48 lít.

Câu 4: Cho 3,06 gam một oxit kim loại M₂O_n (M có hóa trị không đổi) tan hết trong dung dịch HNO₃. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 12,78 gam muối khan. Kim loại M là

A. Mg.

B. Zn.            

C. Al.

D. Ba.

Câu 5: Hòa tan 24 gam oxit cao nhất của một kim loại hóa trị III vào dung dịch HNO₃. Cô cạn dung dịch sau phản ứng thu được 72,6 gam muối khan. Công thức của oxit là

A. Al₂O₃.

B. Fe₂O₃.

C. Cr₂O₃.

D. Fe₃O₄.

Câu 6: Hòa tan 3,6 gam một oxit kim loại trong dung dịch HNO₃ đặc, nóng dư thu được dung dịch chứa 12,1 gam muối. Công thức hóa học của oxit là

A. CuO.

B. MgO.

C. FeO.

D. Fe₂O₃.

Câu 7: Hòa tan 2,32 gam muối cacbonat trong dung dịch HNO₃ loãng, dư thu được dung dịch chứa 4,84 gam muối. Công thức hóa học của muối là

A. Na₂CO₃.          

B. K₂CO₃.            

C. BaCO₃.           

D. FeCO₃.

Câu 8: Cho 0,8 mol Al tác dụng với dung dịch HNO₃ thu được 0,3 mol khí X là sản phẩm khử duy nhất. Khí X là

A. NO₂.                                  

B. NO.

C. N₂O.                                  

D. N₂.

Câu 9: Hòa tan hoàn toàn 6,5 gam kim loại Zn vào dung dịch HNO₃ loãng, giả sử chỉ thu được 0,448 lít khí X duy nhất (đktc). Khí X là

A. N₂.                  

B. NO.                 

C. N₂O.               

D. NO₂.

Câu 10: Chia 38,6 gam hỗn hợp gồm Fe và kim loại M có hóa trị duy nhất thành 2 phần bằng nhau:

Phần 1: Tan vừa đủ trong 2 lít dung dịch thấy thoát ra 14,56 lít H₂ (đktc).

Phần 2: Tan hoàn toàn trong dung dịch HNO₃ loãng, nóng thấy thoát ra 11,2 lít khí NO duy nhất (đktc). Kim loại M là

A. Zn.                  

B. Mg.                 

C. Pb.                  

D. Al.

ĐÁP ÁN

Xem thêm các dạng Hóa học 11 hay, chọn lọc khác:

Bài tập kim loại tác dụng với HNO3 và cách giải

Bài tập hợp chất tác dụng với HNO3 và cách giải

Bài tập nhiệt phân muối nitrat và cách giải

Các dạng toán P2O5 tác dụng với dung dịch kiềm và cách giải

Công thức tính nhanh số mol HNO3 phản ứng