Toptailieu.vn biên soạn và giới thiệu Phương pháp giải Các bài toán về Số gần đúng và sai số (HAY NHẤT 2024) gồm đầy đủ các phần: Lý thuyết, phương pháp giải, bài tập minh họa có lời giải chi tiết giúp học sinh làm tốt bài tập Toán 10 từ đó học tốt môn Toán. Mời các bạn đón xem:

Phương pháp giải Các bài toán về Số gần đúng và sai số (HAY NHẤT 2024)

1. Lý thuyết

a. Số gần đúng

Số $\overline{a}$ biểu thị giá trị thực của một đại lượng gọi là số đúng. Số a có giá trị ít nhiều sai lệch với số đúng  gọi là số gần đúng của số $\overline{a}$.

b. Sai số tuyệt đối

Nếu a là số gần đúng của số đúng $\overline{a}$ thì ${\Delta }_a=\left|\overline{a}-a\right|$ gọi là sai số tuyệt đối của số gần đúng a.

c. Độ chính xác của một số gần đúng

Nếu ${\Delta }_a=\left|\overline{a}-a\right|\le d$ thì $a-d\le \overline{a}\le a+d.$ Ta nói a là số gần đúng của $\overline{a}$ với độ chính xác d và qui ước viết gọn là $\overline{a}=a\pm d.$

d. Qui tròn số gần đúng

- Nếu chữ số ngay sau hàng qui tròn nhỏ hơn 5 thì ta chỉ việc thay thế chữ số đó và các chữ số bên phải nó bởi số 0.

- Nếu chữ số ngay sau hàng qui tròn lớn hơn hay bằng 5 thì ta thay thế chữ số đó và các chữ số bên phải nó bởi số 0 và cộng thêm một đơn vị vào chữ số ở hàng qui tròn.

2. Phương pháp giải

- Sai số tuyệt đối của số a là: ${\Delta }_a=\left|\overline{a}-a\right|$ với a là số gần đúng của số đúng $\overline{a}$.

- Nếu độ chính xác của phép đo đến hàng phần nghìn thì ta phải quy tròn đến hàng phần trăm; độ chính xác đến hàng phần trăm thì ta phải quy tròn đến hàng phần chục; …

- Nếu độ chính xác của phép đo đến hàng trăm thì ta phải quy tròn đến hàng nghìn; độ chính xác đến hàng nghìn thì ta phải quy tròn đến hàng chục nghìn; …

3. Ví dụ minh họa

Ví dụ 1:

a. Cho giá trị gần đúng của $\mathrm{\pi }$là a = 3,141592653589 với độ chính  xác là ${10}^{-10}$. Hãy viết số quy tròn của a.

b. Cho b = 3,14 và c = 3,1416 là những giá trị gần đúng của $\mathrm{\pi }$. Hay ước lượng sai số tuyệt đối của b và c.

Hướng dẫn:

a. Vì độ chính xác lên đến hàng phần chục tỉ  ${10}^{-10}$( 10 chữ số thập phân sau dấu phẩy) nên ta quy tròn đến hàng phần tỉ  ${10}^{-9}$( 9 chữ số thập phân sau dấu phẩy).

Mà sau chữ số 3 ở hàng phần tỉ là chữ số 5 nên theo quy tắc làm tròn số, số quy tròn của a là: 3,141592654.

b. Ta có b = 3,14
Sai số tuyệt đối của b là:$\Delta =\left|\pi -b\right|$  < |3,142 – 3,14| = 0,002.

Ta có c = 3,1416

Sai số tuyệt đối của c là: $\Delta =\left|\pi -c\right|$ < |3,14159 – 3,1416| = 0,00001.

Ví dụ 2: Hãy viết số quy tròn của số a với độ chính xác d trong các trường hợp sau:

a. $\overline{a}=15,318\pm 0,056$.

b. $\overline{a}=374529\pm 200$.

Hướng dẫn:

a. Vì độ chính xác đến hàng phần nghìn nên ta quy tròn đến hàng phần trăm. Mà đứng sau số 1 ở hàng phần trăm là số 8 > 5 nên theo quy tắc làm tròn số, số quy tròn của a là: 15,32.

b. Vì độ chính xác đến hàng trăm nên ta quy tròn đến hàng nghìn. Mà đứng sau số 4 ở hàng nghìn là số 5 nên theo quy tắc làm tròn số, số quy tròn của a là: 375000.

Ví dụ 3: Tính đường chéo của một hình vuông có cạnh bằng 3 cm và xác định độ chính xác của kết quả tìm được. Cho biết $\sqrt{2}=1,\mathrm{4142135...}$

Hướng dẫn:

Ta có đường chéo hình vuông có cạnh bằng 3 cm là: $3\sqrt{2}$cm.

Ta có: $\overline{a}=3\sqrt{2}$; a = 3.1,414 = 4,242 ( với $\overline{a}$ là số đúng, a là số gần đúng)

Sai số tuyệt đối là: $\Delta =\left|\overline{a}-a\right|=\left|3\sqrt{2}-4,242\right|$ < 0,00064

Suy ra độ chính xác là d = 0,00064.

Vậy độ dài đường chéo là 4,242 cm với độ chính xác là 0,00064.

4. Bài tập vận dụng

Câu 1: Cho giá trị gần đúng của $\frac{8}{17}$ là 0,47. Sai số tuyệt đối của số 0,47 là:

A. 0,001.    

B. 0,002.    

C. 0,003.    

D. 0,004.

Hướng dẫn:

Chọn A.

Ta có $\frac{8}{17}=0,\mathrm{470588235294...}$ nên sai số tuyệt đối của 0,47 là:

$\Delta =\left|\frac{8}{17}-0,47\right|<\left|0,471-4,47\right|=0,001$

Câu 2: Cho giá trị gần đúng của $\frac{3}{7}$là 0,429. Sai số tuyệt đối của số 0,429 là:

A. 0,0001.  

B. 0,0002.  

C. 0,0004.  

D. 0,0005.

Hướng dẫn:

Chọn C.

Ta có $\frac{3}{7}=0,\mathrm{428571...}$ nên sai số tuyệt đối của 0,429 là:

$$\begin{gathered} \Delta =\left|\frac{3}{7}-0,429\right|<\left|0,4286-0,429\right| \\ =0,0004 \end{gathered}$$

Câu 3: Nếu lấy 3,14 làm giá trị gần đúng của $\mathrm{\pi }$ thì sai số là:

A. 0,001.    

B. 0,002.

C. 0,003.

D. 0,004.

Hướng dẫn:

Chọn B.

Ta có $\pi =3,\mathrm{141592654...}$ nên sai số tuyệt đối của 3,14 là

$\Delta =\left|\pi -3,14\right|<\left|3,142-3,14\right|=0,002$

Câu 4: Khi sử dụng máy tính bỏ túi với 10 chữ số thập phân ta được: $\sqrt{8}=2,828427125$.Giá trị gần đúng của $\sqrt{8}$ chính xác đến hàng phần trăm là:

A. 2,80.      

B. 2,81.

C. 2,82.

D. 2,83.

Hướng dẫn:

Chọn D.

Cần lấy chính xác đến hàng phần trăm nên ta phải lấy 2 chữ số thập phân. Vì đứng sau số 2 ở hàng phần trăm là số  nên theo nguyên lý làm tròn ta được kết quả là 2,83.

Câu 5: Viết giá trị gần đúng của $\sqrt{10}$chính xác đến hàng phần trăm (dùng máy tính bỏ túi):

A. 3,16.

B. 3,17.

C. 3,10.

D. 3,162.

Hướng dẫn:

Chọn A.

Ta có: $\sqrt{10}=3,16227766.$

Cần lấy chính xác đến hàng phần trăm nên ta phải lấy 2 chữ số thập phân. Vì đứng sau số 6 ở hàng phần trăm là số  nên theo nguyên lý làm tròn ta được kết quả là 3,16.

Câu 6: Hãy viết số quy tròn của số a với độ chính xác d được cho sau đây $\overline{a}=17658\pm 16$.

A. 18000.

B. 17800.

C. 17600.

D. 17700.

Hướng dẫn:

Chọn D.

Vì độ chính xác đến hàng chục nên ta quy tròn đến hàng trăm. Mà đứng sau số 6 ở hàng trăm là số 5 nên theo quy tắc làm tròn ta được kết quả là 17700.

Câu 7: Quy tròn số 7216,4 đến hàng đơn vị, được số7216. Sai số tuyệt đối là:

A. 0,2.

B. 0,3.

C. 0,4.

D. 0,6.

Hướng dẫn:

Chọn C.

Quy tròn số 7216,4 đến hàng đơn vị, được số 7216. Sai số tuyệt đối là:

$\Delta =\left|7216,4-7216\right|=0,4$

Câu 8: Quy tròn số 2,654 đến hàng phần chục, được số 2,7. Sai số tuyệt đối là:.

A. 0,05.

B. 0,04.

C. 0,046.

D. 0,1.

Hướng dẫn:

Chọn C.

Quy tròn số 2,654 đến hàng phần chục, được số 2,7. Sai số tuyệt đối là: .$\left|2,654-2,7\right|=0,046$

Câu 9: Một hình chữ nhật có các cạnh:$x=4,2m\pm 1cm$, $y=7m\pm 2cm$. Chu vi của hình chữ nhật và độ chính xác của giá trị đó.

A. 22,4 m và 3 cm.

B. 22,4 m và 1 cm.         

C. 22,4 m và 2 cm.

D. 22,4 m và 6 cm.

Hướng dẫn:

Chọn D.

Chu vi hình chữ nhật là: P = 2.(x + y) =  $2.\text{\hspace{0.33em}[}(4,2+7)\pm (1+2)\text{]}$= $22,4m\pm 6cm$

Vậy chu vi hình chữ nhật là 22,4 m và độ chính xác là 6 cm.

Câu 10: Cho tam giác ABC có độ dài ba cạnh đo được như sau $a=12\text{\hspace{0.17em}cm}\pm 0,2\text{\hspace{0.17em}cm}$;$b=10,2\text{\hspace{0.17em}cm}\pm 0,2\text{\hspace{0.17em}cm}$ ; $c=8\text{\hspace{0.17em}cm}\pm 0,1\text{\hspace{0.17em}cm}$. Tính chu vi P của tam giác đã cho.

A.$30,2cm\pm 0,2cm$

B.$30,2cm\pm 1cm$

C. $30,2cm\pm 0,5cm$

D.$30,2cm\pm 2cm$

Hướng dẫn:

Chọn C.

Chu vi tam giác ABC là:

P = a + b+ c = (12 + 10,2 + 8) (0,2 + 0,2 + 0,1) = 30,2 cm 0,5 cm.

5. Bài tập tự luyện

Bài 1: Các nhà vật lý sử dụng ba phương pháp đo hằng số Hubble lần lượt cho kết quả như sau:

67,31 ± 0,96;                                 67,90 ± 0,55;                                     67,74 ± 0,46.

Phương pháp nào chính xác nhất tính theo sai số tương đối?

Bài 2: Cho số $\sqrt{5}=2,\mathrm{236067977...}$.

a) Hãy quy tròn $\sqrt{5}$ đến hàng phần trăm.

b) Hãy tìm số gần đúng của $\sqrt{5}$ với độ chính xác 0,005.

Bài 3: Làm tròn số 4372,8 đến hàng chục và 8,125 đến hàng phần trăm rồi tính sai số tuyệt đối của số quy tròn.

Bài 4: Hãy viết số quy tròn của số gần đúng trong những trường hợp sau:

a) 3678008 ± 1000;

b) 21,02345 ± 0,001.

Bài 5: Một tam giác có ba cạnh đo được như sau: a = 5,4 cm ± 0,2 cm; b = 7,2 cm ± 0,2 cm và c = 9,7 cm ± 0,1 cm. Tính chu vi của tam giác đó.

Bài 6: Chiều dài của một cái cầu là l=1745,25 ± 0,01 m. Hãy cho biết số quy tròn của số gần đúng 1745,25.

Bài 7: giả sử biết số đúng là 3,254. Tìm sai số tuyệt đối khi quy tròn số này đến hàng phần trăm.

Bài 8: Hãy viết số quy tròn của số a với độ chính xác d được cho sau đây:

a) a− = 17658 ± 16;

b) (a)−−−= 15,318 ± 0,056.

Bài 9: Một miếng đất hình chữ nhật có chiều rộng x = 43m ± 0,5m và chiều dài y= 63m ± 0,5m.

Chứng minh rằng chu vi P của miếng đất là P = 212m ± 2m.

Bài 10: Một thửa ruộng hình chữ nhật có chiều dài là x=23m ± 0,01mvà chiều rộng là x=15m ± 0,01m. Tính diện tích S của thửa ruộng đã cho.

Bài 11: Đo độ cao một ngọn cây là h=347,13m ± 0,2m. Hãy viết số quy tròn của số gần đúng 347,13.

Xem thêm các dạng Toán 10 hay, chọn lọc khác:

Các phép toán trên tập hợp và cách giải bài tập

Các bài toán về các tập hợp số và cách giải

Công thức về mệnh đề và mệnh đề phủ định

Công thức về tập hợp

Công thức về mối liên hệ các tập hợp số