Toptailieu.vn giới thiệu Giải bài tập Hóa học 9 Bài 2: Một số oxit quan trọng chính xác, chi tiết nhất giúp học sinh dễ dàng làm bài tập Một số oxit quan trọng lớp 9. 

Giải bài tập Hóa học 9 Bài 2: Một số oxit quan trọng

Bài tập trang 9,11 SGK Hóa học 9

Bài 1 trang 9 SGK Hóa học 9: Bằng phương pháp hóa học nào có thể nhận biết được từng chất trong mỗi dãy chất sau ?

   a) Hai chất rắn màu trắng là CaO và Na₂O.

   b) Hai chất khí không màu là CO₂ và O₂.

Viết các phương trình hóa học.

Phương pháp giải

   a) Hòa tan 2 chất rắn vào nước, sau đó dẫn qua khí CO₂ quan sát màu sắc dung dịch thu được để nhận biết ra từng chất

   b)

Cách 1: Dùng tàn đóm đỏ cho vào 2 khí

Cách 2: Dùng dung dịch nước vôi trong dư

Quan sát hiện tượng xảy ra để nhận biết được từng khí.

Lời giải 

a)

Bước 1: Lấy mỗi chất cho vào mỗi cốc đựng nước, khuấy cho đến khi chất cho vào không tan nữa

Bước 2: Lọc để thu lấy hai dung dịch.

Bước 3: Dẫn khí CO₂ vào mỗi dung dịch

=> Dung dịch nào xuất hiện kết tủa thì đó là dung dịch Ca(OH)₂,=> Cốc lúc đầu là CaO

      Dung dịch nào không thấy kết tủa thì cốc lúc đầu là Na₂O

Các phương trình hóa học đã xảy ra:

Na₂O + H₂O → 2NaOH

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

2NaOH + CO₂ → H₂O + Na₂CO₃ (tan trong nước)

Ca(OH)₂ + CO₂ → H₂O + CaCO₃ (kết tủa không tan trong nước)

b) 

Cách 1: Cho tàn đóm đỏ vào từng khí.Khí nào làm tàn đóm bùng cháy trở lại là khí O₂ còn lại là CO₂

Cách 2: Sục hai chất khí không màu vào hai ống nghiệm chứa nước vôi Ca(OH)₂ trong. Ống nghiệm nào bị vẩn đục, thì khí ban đầu là CO₂, khí còn lại là O₂.

Ca(OH)₂ + CO₂ → H₂O + CaCO₃

Bài 2 trang 9 SGK Hóa học 9: Hãy nhận biết từng chất trong mỗi nhóm chất sau bằng phương pháp hóa học.

a) CaO, CaCO₃;             b) CaO, MgO.

Viết phương trình hóa học

Phương pháp giải

Dựa vào tính chất hóa học khác nhau của 2 chất để nhận biết được từng chất

Dùng nước để nhận biết

Lời giải 

a) Lấy mỗi chất cho ống nghiệm hoặc cốc chứa sẵn nước:

- Ở ống nghiệm nào thấy chất rắn tan và nóng lên, chất cho vào là CaO

- Ở ống nghiệm nào thấy chất rắn không tan và không nóng lên, chất cho vào là CaCO₃

Phương trình hóa học:

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

b) Lấy mỗi chất cho ống nghiệm hoặc cốc chứa sẵn nước:

- Ở ống nghiệm nào thấy chất rắn tan và nóng lên, chất cho vào là CaO

- Ở ống nghiệm nào thấy chất rắn không tan và không nóng lên, chất cho vào là MgO

Phương trình hóa học:

CaO + H₂O → Ca(OH)₂

Bài 3 trang 9 SGK Hóa học 9: 200ml dung dịch HCl có nồng độ 3,5M hòa tan vừa hết 20 g hỗn hợp hai oxit CuO và Fe₂O₃

a) Viết các phương trình hóa học

b) Tính khối lượng của mỗi oxit có trong hỗn hợp ban đầu.

Phương pháp giải 

Đổi số mol của HCl

Gọi số mol của CuO và lần lượt là x, y (mol)

PTHH: 

                  CuO + 2HCl → CuCl₂ + H₂O

Phản ứng    x       → 2x          x                (mol)

                  Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

Phản ứng:    y      → 6y             2y               (mol)

Giải hệ 2 ẩn 2 phương trình 

$\{\begin{array}{c}{n}_{HCl}=x+y=0,7\\ m{}_{hh}=80x+160y=20\end{array}=>\{\begin{array}{c}x=?\\ y=?\end{array}$

Lời giải 

Số mol HCl = 3,5 . 0,2 = 0,7 mol

Gọi x, y là số mol của CuO và Fe₂O₃

Từ phương trình phản ứng trên ta có

n_HCl(1) = 2n_CuO = 2x mol

$n_{HCl(2)}=6n_{F{\mathrm{e}}_2{O}_3}=6ymol$

$\to n_{HCl}=2\mathrm{x}+6y=0,7mol(\ast )$

$m_{CuO}=(64+16)x=80\mathrm{x}\mathrm{g}\mathrm{a}\mathrm{m}$

$m_{F{\mathrm{e}}_2{O}_3}=(56.2+16.3)y=160ygam$

Theo bài: m_{hỗn hợp} = $m_{CuO}+m_{F{\mathrm{e}}_2{O}_3}=80\mathrm{x}+160y=20g$(**)

Từ (*) và (**) ta có hệ phương trình:

$\{\begin{array}{c}{n}_{HCl}=2x+6y=0,7\\ m{}_{hh}=80x+160y=20\end{array}\Rightarrow \{\begin{array}{c}x=0,05\\ y=0,1\end{array}$

Vậy $n_{CuO}=0,05mol$ và $n_{F{e}_2{O}_3}=0,1mol$

b) $m_{CuO}=0,05.80=4g$

$m_{F{e}_2{O}_3}=20-4=16g$

Bài 4 trang 9 SGK Hóa học 9: Biết 2,24 lít khí CO₂ (đktc) tác dụng vừa hết với 200 ml dung dịch Ba(OH)₂ sản phẩm là BaCO₃ và H₂O

a) Viết phương trình hóa học

b) Tính nồng độ mol của dung dịch Ba(OH)₂ đã dùng

c) Tính khối lượng chất kết tủa thu được.

Phương pháp giải

Đổi số mol n_{CO2 (ĐKTC)} = V_CO2: 22,4 =?

a) Viết PTHH, tính toán theo PTHH

CO₂ + Ba(OH)₂ → BaCO₃ + H₂O

b) Công thức tính nồng độ mol :  C_M = n_Ba(OH)2 : V_Ba(OH)2

c) m_{Kết tủa} = m_BaCO3

Lời giải 

Số mol CO₂ = $\frac{2,24}{22,4}=0,1mol$

a)                 CO₂ + Ba(OH)₂ → BaCO₃ + H₂O

Phản ứng:      0,1 → 0,1                    0,1

b) Theo phương trình hóa học số mol Ba(OH)₂ có trong 200 ml dung dịch là 0,1 mol (do đề bài cho biết tác dụng vừa hết)

Đổi 200 ml = 0,2 lít

$C{M}_{Ba{\left(OH\right)}_2}=\frac{0,1}{0,2}=0,5M$

c) Chất kết tủa thu được sau phản ứng là BaCO₃ có số mol là 0,1

$m_{BaC{O}_3}=0,1\times 197=19,7g$

Bài 1 trang 11 SGK Hóa học 9

Viết phương trình hóa học cho mỗi chuyển đổi sau:

Lời giải 

(1)  S + O₂ $\stackrel{t^0}{\to }$ SO₂

(2)  SO₂ + CaO → CaSO₃

Hay $S{O}_2+Ca(OH{)}_2\to CaS{O}_3+H_{2}O$

(3)  SO₂ + H₂O → H₂SO₃

(4)  H₂SO₃ + Na₂O → Na₂SO₃ + H₂O

(5)  Na₂SO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + SO₂ ↑ + H₂O

(6)  SO₂ + 2NaOH → Na₂SO₃ + H₂O

Hoặc SO₂ + Na₂O $\to$ Na₂SO₃ 

Bài 2 trang 11 SGK Hóa học 9: Hãy nhận biết từng chất trong mỗi nhóm chất sau bằng phương pháp hóa học

a) Hai chất rắn màu trắng là CaO và P₂O₅

b) Hai chất khí không màu là SO₂ và O₂

Viết các phương trình hóa học

Phương pháp giải

Dựa vào tính chất hóa học khác nhau của 2 chất => chọn chất chỉ thị phân biệt 2 chất đó.

Lời giải 

a) Cho nước vào hai ống nghiệm có chứa CaO và P₂O₅. Sau đó cho quỳ tím vào mỗi dung dịch:

- dung dịch nào làm đổi màu quỳ tím thành xanh là dung dịch bazơ, chất ban đầu là CaO.

- dung dịch nào làm đổi màu quỳ tím thành đỏ là dung dịch axit, chất ban đầu là P₂O₅ 

           CaO + H₂O → Ca(OH)₂

           P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

b)

Cách 1:

Lấy mẫu thử từng khí

Lấy quỳ tím ẩm cho vào từng mẫu thử. Mẫu nào làm quỳ tím hóa đỏ là SO₂, còn lại là O₂

SO₂ + H₂O $\to$ H₂SO₃

Cách 2:

Dẫn lần lượt từng khí vào dung dịch nước vôi trong, nếu có kết tủa xuất hiện thì khí dẫn vào là SO₂

             SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃ ↓ + H₂O

Nếu không có hiện tượng gì  thì khí dẫn vào là khí O₂. Để xác định là khí O₂ ta dùng que đóm còn than hồng, que đóm sẽ bùng cháy trong khí oxi.

Bài 3 trang 11 SGK Hóa học 9: Có những khí ẩm (khí có lẫn hơi nước): cacbon đioxit, hiđro, oxi, lưu huỳnh đioxit. Khí nào có thể được làm khô bằng canxi oxit ? Giải thích.

Phương pháp giải

- Làm khô một chất là loại nước ra khỏi chất đó nhưng không làm chất đó biến thành chất khác.

- Những khí nào không tác dụng với CaO thì sẽ làm khô được khí đó.

Lời giải 

Làm khô một chất là loại nước ra khỏi chất đó nhưng không làm chất đó biến thành chất khác.

Như vậy CaO chỉ làm khô những chất không có phản ứng hóa học với CaO, đó là các chất H₂, O₂. Những chất không làm khô bằng CaO là CO₂ và SO₂, vì có phản ứng với CaO:

                                CaO + SO₂ → CaSO₃

                                CaO + CO₂ → CaCO₃

Bài 4 trang 11 SGK Hóa học 9: Có những chất khí sau: CO₂, H₂, O₂, SO₂, N₂. Hãy cho biết chất nào có tính chất sau:

a) nặng hơn không khí.

b) nhẹ hơn không khí

c) cháy được trong không khí.

d) tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit

e) làm đục nước vôi trong

g) đổi màu giấy quỳ tím ẩm thành đỏ.

Phương pháp giải

a) Không khí có phân tử khối 

≈ 29 (g/ mol) => những chất có phân tử khối lớn hơn 29 sẽ nặng hơn không khí

b) những chất có phân tử khối nhỏ hơn 29 sẽ nhẹ hơn không khí

c) Các chất là có phản ứng với oxi

d) Các oxit axit 

e) Các oxit axit

d) các oxit axit

Lời giải 

a) Những khí nặng hơn không khí: CO₂, O₂, SO₂

Vì M_kk = 29 g/mol

$\to d_{C{O}_2/kk}=\frac{M_{C{O}_2}}{M_{kk}}=\frac{44}{29}>1$

$\to$ CO₂ nặng hơn không khí

Tương tự: $M_{O_2}=16.2=32g/mol$

$M_{S{O}_2}=32+16.2=64g/mol$

b) Những khí nhẹ hơn không khí: H₂, N₂

M_kk = 29 g/mol

$M_{H_2}=1.2=2g/mol$

$\to d_{H_2/kk}=\frac{M_{H_2}}{M_{kk}}=\frac{2}{29}<1$

$\to$ H₂ nhẹ hơn không khí

Tương tự: $M_{N_2}=14.2=28g/mol$

c) Những khí cháy được trong không khí: H₂

$2H_2+O_2\stackrel{t^0}{\to }2H_{2}O$

d) Những khí tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit: CO₂, SO₂

CO₂ + H₂O $\to$ H₂CO₃

SO₂ + H₂O $\to$ H₂SO₃

e) Những khí làm đục nước vôi trong: CO₂, SO₂

Ca(OH)₂ + CO₂ $\to$ CaCO₃ + H₂O

Ca(OH)₂ + SO₂ $\to$ CaSO₃ + H₂O

g) Những khí làm đổi màu quỳ tím ẩm thành đỏ: CO₂, SO₂

Quỳ tím ẩm $\to$ xảy ra phản ứng với nước tạo axit làm quỳ tím chuyển đỏ

CO₂ + H₂O $\to$ H₂CO₃

SO₂ + H₂O $\to$ H₂SO₃

Bài 5 trang 11 SGK Hóa học 9: Khí lưu huỳnh đioxit được tạo thành từ cặp chất nào sau đây ?

a) K₂SO₃ và H₂SO₄.         

b) K₂SO₄ và HCl.       

c) Na₂SO₃ và NaOH         

d) Na₂SO₄ và CuCl₂.       

e) Na₂SO₃ và NaCl.

Viết phương trình hóa học.

Phương pháp giải

Chú ý: axit H₂SO₃ không bền sẽ bị phân hủy thành SO₂↑ + H₂O

Điều kiện để 2 chất ( dd muối + ddmuối; muối + axit ; dd muối + dd bazo) tác với nhau phải tạo ra chất kết tủa hoặc bay hơi

Lời giải 

Trong các cặp chất cho, SO₂ chỉ tạo ra từ cặp chất K₂SO₃ và H₂SO₄, vì có phản ứng sinh ra SO₂:

K₂SO₃ + H₂SO₄ → K₂SO₄ + SO₂ ↑  + H₂O

Bài 6 trang 11 SGK Hóa học 9

Dẫn 112 ml khí SO₂ (đktc) đi qua 700 ml dung dịch Ca(OH)₂ có nồng độ 0,01 M, sản phẩm là muối canxi sunfit.

a) Viết phương trình hóa học

b) Tính khối lượng các chất sau phản ứng.

Phương pháp giải

Đổi số mol của SO_{2 ;} Ca(OH)₂

Viết PTHH xảy ra, tính toán theo PTHH

SO₂ (k) + Ca(OH)₂ (dd)  → CaSO₃(r )+ H₂O

Lời giải chi tiết

a) Phương trình phản ứng hóa học:

SO₂ (k) + Ca(OH)₂ (dd)  → CaSO₃(r )+ H₂O

b) Khối lượng các chất sau phản ứng :

- Số mol các chất đã dùng :

$\begin{array}{c}{n}_{S{O}_2}=\frac{0,112}{22,4}=0,005mol\\ n_{Ca{\left(OH\right)}_2}=0,01.0,7=0,007mol\end{array}$

$\Rightarrow n_{S{O}_2}<n_{Ca{\left(OH\right)}_2}$

Do đó $Ca(OH{)}_2$ dư

Các chất sau phản ứng là: $CaS{O}_3,H_{2}O,Ca{\left(OH\right)}_2\text{dư}$

Số mol các chất sau phản ứng:

$\begin{array}{c}{n}_{CaS{O}_3}=n_{S{O}_2}=n_{H_{2}O}=0,005mol\\ n_{Ca{\left(OH\right)}_2}\text{dư}=0,007-0,005=0,002\end{array}$

Khối lượng các chất sau phản ứng :

$\begin{array}{rl}& mCaS{O}_3=120.0,005=0,6g\\ & mCa{\left(OH\right)}_2(\text{dư})=74.0,002=0,148g\\ & m_{H_{2}O}=0,005.18=0,09g\end{array}$

Lý thuyết Một số oxit quan trọng

I. CANXI OXIT (CaO)

1. Tính chất hóa học

- CaO (vôi sống) là một oxit bazơ tan trong nước và phản ứng với nước, có những tính chất hóa học sau:

a) Tác dụng với nước: 

CaO  +  H₂O → Ca(OH)₂

- Phản ứng của canxi oxit với nước gọi là phản ứng tôi vôi; chất Ca(OH)₂ tạo thành gọi là vôi tôi, là chất rắn màu trắng, ít tan trong nước, phần tan tạo thành dung dịch bazơ còn gọi là nước vôi trong.

b) Tác dụng với axit tạo thành muối và nước.

Ví dụ:

CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O

c) Tác dụng với oxit axit tạo thành muối.

Ví dụ:

CaO + CO₂ → CaCO₃

2. Ứng dụng của canxi oxit

- CaO có những ứng dụng chủ yếu sau đây:

   + Phần lớn canxi oxit được dùng trong công nghiệp luyện kim và làm nguyên liệu cho công nghiệp hóa học.

   + Canxi oxit còn được dùng để khử chua đất trồng trọt, xử lí nước thải công nghiệp, sát trùng, diệt nấm, khử độc môi trường,…

   + Canxi oxit có tính hút ẩm mạnh nên được dùng để làm khô nhiều chất.

3. Sản xuất canxi oxit trong công nghiệp

- Nguyên liệu để sản xuất canxi oxit là đá vôi (chứa CaCO₃). Chất đốt là than đá, củi, dầu, khí tự nhiên,…

- Các phản ứng hóa học xảy ra khi nung vôi:

   + Than cháy sinh ra khí CO₂ và tỏa nhiều nhiệt: 

C + O₂ $\stackrel{t^o}{\to }$ CO₂

   + Nhiệt sinh ra phân hủy đá vôi ở khoảng trên 900⁰C:

CaCO₃ $\stackrel{t^o}{\to }$ CaO + CO₂

Sơ đồ tư duy: CaO

II. Lưu huỳnh đioxit (SO₂)

1. Tính chất vật lí

- Lưu huỳnh đioxit là chất khí không màu, mùi hắc, độc (gây ho, viêm đường hô hấp…), nặng hơn không khí.

2. Tính chất hóa học:

Lưu huỳnh đioxit là một oxit axit tan trong nước và phản ứng với nước, có những tính chất hóa học sau:

a) Tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit:

SO₂ + H₂O → H₂SO₃ (axit sunfurơ)

- SO₂ là chất gây ô nhiễm không khí, là một trong các chất gây ra mưa axit.

b) Tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước:

Thí dụ:                                     

SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃ + H₂O

- Khi SO₂ tác dụng với dung dịch bazơ có thể tạo muối trung hòa và muối axit.

c) Tác dụng với oxit bazơ (tan) tạo thành muối:

Thí dụ:

SO₂ + Na₂O → Na₂SO₃

3. Ứng dụng của lưu huỳnh đioxit

- Phần lớn SO₂ dùng để sản xuất axit sunfuric H₂SO₄.

- Dùng làm chất tẩy trắng bột gỗ trong sản xuất giấy, đường,…

- Dùng làm chất diệt nấm mốc,…

4. Điều chế lưu huỳnh đioxit 

a) Trong phòng thí nghiệm: Cho muối sunfit tác dụng với axit mạnh như HCl, H₂SO₄,…

Thí dụ:

Na₂SO₃ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + SO₂ + H₂O

Khí SO₂ được thu bằng phương pháp đẩy không khí.

b) Trong công nghiệp: Đốt lưu huỳnh hoặc quặng pirit sắt FeS₂ trong không khí:

S + O₂ → SO₂

4FeS₂ + 11O₂ → 2Fe₂O₃ + 8SO₂

Sơ đồ tư duy: SO₂

Phương pháp giải một số dạng bài tập về một số oxit quan trọng

Dạng 1

Bài tập lý thuyết về một số oxit quan trọng:

* Một số ví dụ điển hình:
Ví dụ 1: Oxit vừa tan trong nước vừa hút ẩm là:

A. SO₂

B. CaO

C. Fe₂O₃

D. Al₂O₃

Hướng dẫn giải:

CaO là một oxit vừa tan trong nước và có khả năng hút ẩm.

Đáp án B

Ví dụ 2: Cặp chất nào sau đây có thể dùng để điều chế SO₂ trong phòng thí nghiệm?

A. Al và H₂SO₄ loãng. 

B. NaOH và dung dịch HCl.

C. Na₂SO₄ và dung dịch HCl.     

D. Na₂SO₃ và dung dịch HCl

Hướng dẫn giải:

Để điều chế khí SO₂ ta cho muối sunfit tác dụng với axit mạnh

Na₂SO₃ + 2HCl → 2NaCl + SO₂↑ + H₂O

Đáp án D

Ví dụ 3: Dẫn hỗn hợp khí gồm CO₂, CO, SO₂ lội qua dung dịch nước vôi trong (dư), khí thoát ra là:

A. CO

B. CO₂

C. CO₂, CO

D. Không có khí nào thoát ra

Hướng dẫn giải:

Dung dịch nước vôi trong là Ca(OH)₂ là dung dịch bazơ

=> Oxit axit có thể tác dụng với dung dịch bazơ, đó là CO₂ và SO₂ và 2 khí này bị hấp thụ trong dung dịch

CO₂ + Ca(OH)₂ → CaCO₃ + H₂O

SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃ + H₂O

CO không tác dụng vì CO là oxit trung tính.

=> Khí thoát ra là CO

Đáp án A

Dạng 2

Oxit axit (SO₂ , CO₂) tác dụng với dung dịch kiềm (NaOH, Ca(OH)₂, Ba(OH)₂)

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Dẫn 1,12 lít khí SO₂ (đktc) đi qua 700 ml dung dịch Ca(OH)₂ 0,1M. Khối lượng của muối thu được sau phản ứng là

Hướng dẫn giải chi tiết:

$n_{S{O}_2}=0,05mol;n_{Ca{\left(OH\right)}_2}=0,07mol$

Ta thấy 1 mol Ca(OH)₂ có chứa 2 mol OH

=> 0,07 mol Ca(OH)₂ có chứa 0,14 mol OH

Ta có tỉ lệ: n OH : n SO₂ = 0,14 : 0,05 > 2

=> Sản phẩm sau phản ứng chỉ có muối CaSO₃ và Ca(OH)₂ dư

SO₂ + Ca(OH)₂ → CaSO₃ + H₂O

0,05 →  0,05   →     0,05

=> m_CaSO3 = 0,05.120 = 6 gam

Ví dụ 2: Dẫn 448 ml CO₂ (đktc) sục vào bình chứa 100 ml dung dịch KOH 0,25M. Khối lượng hai muối tạo thành là

Hướng dẫn giải:

$n_{C{O}_2}=0,02mol;n_{KOH}=0,025mol$

Xét tỉ lệ: $1<\frac{n_{KOH}}{n_{C{O}_2}}=\frac{0,025}{0,02}=1,25<2$ => phản ứng tạo 2 muối K₂CO₃ (x mol) và KHCO₃ (y mol)

CO₂ + 2KOH → K₂CO₃ + H₂O

  x   ←  2x      ←    x

CO₂ + KOH → KHCO₃

  y  ←  y    ←       y

Theo PT ta có:  $\sum n_{C{O}_2}=x+y=0,02(1)$

∑n_KOH = 2x + y = 0,025   (2)

Từ (1) và (2) => x = 0,005 mol;  y = 0,015 mol

$=>m_{K_{2}C{O}_3}=0,005.138=0,69gam;m_{KHC{O}_3}=0,015.100=1,5gam$

Ví dụ 3: Cho 4,48 lít CO₂ (đktc) đi qua 190,48ml dung dịch NaOH 2% có khối lượng riêng là 1,05g/ml. Khối lượng muối tạo thành là

Hướng dẫn giải:

n_CO2 = 0,2 mol;

+) Áp dụng công thức: m_dd = D.V = 1,05.190,48 = 200 gam

=> m_NaOH = 200.2% = 4 gam => n_NaOH = 0,1 mol

Xét tỉ lệ: $\frac{n_{NaOH}}{n_{C{O}_2}}=0,5<1$ => phản ứng chỉ tạo muối NaHCO₃

CO₂ + NaOH → NaHCO₃

0,1  ←  0,1     →    0,1

=> m_NaHCO3 = 0,1.84 = 8,4 gam