a) Nước ?

   b) axit clohiđric ?

   c) natri hiđroxit ?

Viết phương trình hóa học.

Phương pháp giải

Ghi nhớ:

   a) Các oxit tác dụng được với nước: oxit axit và 1 số oxit bazo tan

   b) Tất cả các oxit bazo đều tác dụng với axit

   c) Các oxit axit tác dụng được với dd NaOH

Lời giải 

   a) Những oxit tác dụng với nước là CaO và SO₃

       CaO + H₂O → Ca(OH)₂

       SO₃ + H₂O → H₂SO₄

   b) Những oxit tác dụng với axit clohiđric là CaO và Fe₂O₃:

       CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O

       Fe₂O₃ + 6HCl → 2FeCl₃ + 3H₂O

   c) Những oxit tác dụng với natri hiđroxit là SO₃

       SO₃ + NaOH → NaHSO₄

       SO₃ + 2NaOH → Na₂SO₄ + H₂O

Những cặp chất tác dụng được với nhau là: H₂O và CO₂; H₂O và K₂O; CO₂ và K₂O; CO₂ và KOH.

Lời giải 

H₂O và CO₂

H₂O + CO₂ → H₂CO₃

=> Oxit axit + H₂O → Dung dịch axit

H₂O và K₂O

H₂O + K₂O  → 2KOH

=> Oxit bazo + H₂O → Dung dịch bazo

CO₂ và K₂O

CO₂ + K₂O  → K₂CO₃

=> Oxit bazo + oxit axit → Muối

CO₂ và KOH

CO₂ + KOH  → KHCO₃

CO₂ + 2KOH  → K₂CO₃ + H₂O

=> Bazo + oxit axit → Muối axit hoặc (Muối + H₂O)

Bài 3 trang 6 SGK Hóa học 9: Từ những chất: Canxi oxit, lưu huỳnh đioxit, cacbon đioxit, lưu huỳnh trioxit, kẽm oxit, em hãy chọn chất thích hợp điền vào các sơ đồ phản ứng sau:

   a) Axit sunfuric + ... → Kẽm sunfat + Nước

   b) Natri hiđroxit + ... → Natri sunfat + Nước

   c) Nước           + ... → Axit sunfurơ

   d) Nước           + ... → Canxi hiđroxit

   e) Canxi oxit     + ... → Canxi cacbonat

Dùng các công thức hóa học để viết tất cả những phương trình hóa học của các sơ đồ phản ứng trên.

Phương pháp giải

Lời giải 

   a) H₂SO₄ + ZnO → ZnSO₄ + H₂O

   b) 2NaOH + SO₃ → Na₂SO₄ + H₂O

   c) H₂O + SO₂ → H₂SO₃

   d) H₂O + CaO → Ca(OH)₂

   e) CaO + CO₂ → CaCO₃

CO₂, SO₂, Na₂O, CaO, CuO. Hãy chọn những chất đã cho tác dụng được với 

   a) Nước, tạo thành dung dịch axit

   b) Nước, tạo thành dung dịch bazơ

   c) Dung dịch axit, tạo thành muối và nước.

   d) Dung dịch bazơ, tạo thành muối và nước.

Viết các phương trình hóa học.

Phương pháp giải

   a) Oxit + Nước tạo dung dịch axit: Oxit axit

   b) Oxit + Nước tạo dung dịch bazo: Oxit bazo

   c) Oxit + dung dịch axit tạo muối và nước: Oxit bazo

   d) Oxit + dung dịch bazo tạo muối và nước: Oxit axit

Lời giải 

   a) Những chất tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit là CO₂ và SO₂:

      CO₂ + H₂O → H₂CO₃

      SO₂  + H₂O → H₂SO₃

   b) Những chất tác dụng với nước tạo thành dung dịch bazơ là Na₂O và CaO:

       Na₂O + H₂O → 2NaOH

       CaO + H₂O → Ca(OH)₂

   c) Những chất tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước là: Na₂O, CaO, CuO:

       Na₂O + 2HCl → 2NaCl + H₂O

       CaO + 2HNO₃ → Ca(NO₃)₂ + H₂O

       CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O

   d) Những chất tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước là CO₂ và SO₂:

       CO₂ + Ca(OH)₂ → H₂O + CaCO₃

       SO₂  + Ca(OH)₂ → H₂O + CaSO₃

Bài 5 trang 6 SGK Hóa học 9: Có hỗn hợp khí CO₂ và O₂. Làm thế nào có thể thu được khí O₂ từ hỗn hợp trên? Trình bày cách làm và viết phương trình hóa học 

Phương pháp giải

Dựa vào tính chất hóa học khác nhau của khí CO₂ và O₂ để loại bỏ CO₂

Lời giải 

  - Dẫn hỗn hợp khí đi qua một dung dịch kiềm (lấy dư) như Ca(OH)₂ hoặc NaOH,... khí CO₂ bị hấp thụ hết do có phản ứng với kiềm:

   CO₂ + Ca(OH)₂ → H₂O + CaCO₃

  - Khí thoát ra khỏi bình chỉ có O₂ => thu được O₂

Bài 6 trang 6 SGK Hóa học 9: Cho 1,6 gam đồng (II) oxit tác dụng với 100 gam dung dịch axit sunfuric có nồng độ 20%.

   a) Viết phương trình hóa học.

   b) Tính nồng độ phần trăm của các chất có dung dịch sau khi phản ứng kết thúc.

Lời giải chi tiết

   Khối lượng axit sufuric: $m_{H_{2}S{O}_4}=\frac{20\mathrm{\%}.100}{100\mathrm{\%}}=20\left(g\right)$

   Tính số mol: n_CuO = $\frac{1,6}{80}$ = 0,02 mol ; $n_{H_{2}S{O}_4}$ = $\frac{20}{98}$ ≈ 0,2 mol

a) Phương trình hóa học: CuO + H₂SO₄ → CuSO₄ + H₂O

   lúc ban đầu:                     0,02     0,2            0           0 mol

   lúc phản ứng:                   0,02 → 0,02          0,02

   Sau phản ứng:                  0           0,18        0,02

b) Dung dịch sau phản ứng có hai chất tan là H₂SO₄ và CuSO₄ còn dư.

   Khối lượng dung dịch = m CuO + m dd H₂SO₄ = 1,6 + 100 = 101,6 g

   $m_{CuS{O}_4}$ = 0,02 x 160 = 3,2 g => C%, CuSO₄ = $\frac{3,2}{101,6}$ . 100% ≈ 3,15%

   $m_{H_{2}S{O}_4}$ = 20 - (0,02 x 98) = 18,04 => C%,  H₂SO₄ = $\frac{18,04}{101,6}$ . 100% ≈ 17,76%

Lý thuyết Tính chất hóa học của oxit. Khái quát về sự phân loại oxit

I. Tính chất hóa học của oxit

1. Oxit bazơ: Oxit bazơ có những tính chất hóa học nào ?

a) Tác dụng với nước: Một số oxit bazơ tác dụng với nước tạo thành dung dịch bazơ (kiềm).

Thí dụ: 

Na₂O + H₂O → 2NaOH

BaO + H₂O → Ba(OH)₂

Những oxit bazơ tác dụng với nước và do đó cũng tan được trong nước là: Na₂O, K₂O, CaO, BaO, Li₂O, Rb₂O, Cs₂O, SrO.

b) Tác dụng với axit: Oxit bazơ + axit → muối + nước

Thí dụ:

BaO + 2HCl → BaCl₂ + H₂O

Fe₂O₃ + 3H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + 3H₂O

c) Tác dụng với oxit axit: Một số oxit bazơ, là những oxit bazơ tan trong nước tác dụng với oxit axit tạo thành muối.

Thí dụ:

CaO + CO₂ → CaCO₃

2. Oxit axit: oxit axit có những tính chất hóa học nào ?

   a) Tác dụng với nước: Nhiều oxit axit tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit.

     Thí dụ:

SO₃ + H₂O → H₂SO₄

P₂O₅ + 3H₂O → 2H₃PO₄

     Những oxit axit tác dụng được với nước và do đó cũng tan trong nước.

   b) Tác dụng với dung dịch bazơ: Oxit axit + dd bazơ → muối + nước.

     Thí dụ:

CO₂ + Ca(OH)₂ → H₂O + CaCO₃

     Những oxit khác như SO₂, P₂O₅,…. Cũng có phản ứng tương tự.

   c) Tác dụng với oxit bazơ: Oxit axit tác dụng với một số oxit bazơ (tan) tạo thành muối.

     Thí dụ:

CO₂ + BaO → BaCO₃

3. Oxit lưỡng tính: Một số oxit vừa tác dụng dung dịch axit, vừa tác dụng với dung dịch bazơ, gọi là oxit lưỡng tính.

Thí dụ như: Al₂O₃, ZnO, SnO, Cr₂O₃,…

Thí dụ:

Al₂O₃ + 6HCl → 2AlCl₃ + 3H₂O

 Al₂O₃ + 2NaOH → H₂O + 2NaAlO₂ (natri aluminat)

4. Oxit trung tính (hay là oxit không tạo muối): Một số oxit không tác dụng với axit, dung dịch, bazơ, nước, gọi là oxit trung tính như: NO, N₂O, CO,…

II. Khái quát về sự phân loại oxit

Căn cứ vào tính chất hóa học của oxit, người ta phân loại oxit thành 4 loại như sau:

1. Oxit bazơ là những oxit tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.
2. Oxit axit là những oxit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.
3. Oxit lưỡng tính là những oxit tác dụng với dung dịch axit và tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.
4. Oxit trung tính hay còn gọi là oxit không tạo muối là những oxit không tác dụng với axit, bazơ, nước

Sơ đồ tư duy: Tính chất hóa học của oxit. Khái quát về sự phân loại oxit.

Phương pháp giải một số dạng bài tập về tính chất hóa học của oxit – Khái quát về sự phân loại oxit

Dạng 1

Lý thuyết về tính chất hóa học của oxit – Khái quát về sự phân loại oxit

* Một số lưu ý cần nhớ

Oxit bazơ là những oxit tác dụng với dung dịch axit tạo thành muối và nước.

VD: Na₂O, BaO, MgO, ….

Oxit axit là những oxit tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

VD: CO₂, SO₂, SO₃, …

Oxit lưỡng tính là những oxit tác dụng với dung dịch axit và tác dụng với dung dịch bazơ tạo thành muối và nước.

VD: Al₂O₃, ZnO, SnO, PbO

Oxit trung tính hay còn gọi là oxit không tạo muối là những oxit không tác dụng với axit, bazơ, nước

VD: CO, NO, …

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Oxit được chia thành mấy loại?

A. 1 loại

B. 2 loại

C. 3 loại

D. 4 loại

Hướng dẫn giải:

Oxit được chia làm 4 loại

+ oxit bazơ

+ oxit axit

+ oxit lưỡng tính

+ oxit trung tính

Đáp án D

Ví dụ 2: Dãy oxit nào sau đây vừa tác dụng với nước, vừa tác dụng với dung dịch bazơ

A. CaO, CuO    

B. CO, Na₂O.      

C. CO₂, SO₂

D. P₂O₅, MgO

Hướng dẫn giải:

Chất vừa tác dụng được với nước, vừa tác dụng được với dung dịch bazơ là oxit axit

=> CO₂; SO₂ thỏa mãn

Đáp án C

Ví dụ 3: Dãy chất sau đây chỉ gồm các oxit:

A. MgO, Ba(OH)₂, CaSO₄, HCl. 

B. MgO, CaO, CuO, FeO.

C. SO₂, CO₂, NaOH, CaSO₄. 

D. CaO, Ba(OH)₂, MgSO₄, BaO.

Hướng dẫn giải:

A. Chỉ có MgO là oxit

B. đúng

C. Chỉ có SO₂, CO₂ là oxit

D. Chỉ có CaO, BaO là oxit

Đáp án B

Dạng 2

Bài toán về oxit bazo tác dụng với dung dịch axit

* Một số lưu ý cần nhớ:

Oxit bazo + axit => muối + H₂O

VD:

CaO + HCl → CaCl₂ + H₂O

Fe₂O₃ + H₂SO₄ → Fe₂(SO₄)₃ + H₂O

Để làm được dạng bài tập này, các em cần áp dụng theo các bước như sau:

+ Viết phương trình

+ Xác định số mol lượng chất đề bài cho sẵn

+ Từ phương trình hóa học, áp dụng thêm một số định luật khác như: bảo toàn khối lượng, bảo toàn nguyên tố để giải quyết yêu cầu của đề bài

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Hòa tan vừa đủ 5,6 gam CaO vào dung dịch HCl 14,6% . Khối lượng dung dịch HCl đã dùng là :

Hướng dẫn giải:

n_CaO = 0,1 mol

CaO    +   2HCl → CaCl₂ + H₂O

0,1 mol → 0,2 mol

=> m_HCl = 0,2.36,5 = 7,3 gam

=> Khối lượng dd HCl đã dùng là:

$m_{HCl}=\frac{7,3.100\mathrm{\%}}{14,6\mathrm{\%}}=50(gam)$

Ví dụ 2: Hòa tan hoàn toàn 10 gam MgO cần dùng vừa đủ 400 ml dung dịch HCl aM thu được dung dịch X. Giá trị của a là

Hướng dẫn giải:

n_MgO = 0,25 mol

MgO  +  2HCl → MgCl₂ + H₂O

0,25  →  0,5 mol

=> Nồng độ của dung dịch HCl là  

$C_M={\displaystyle \frac{n}{V}}={\displaystyle \frac{0,5}{0,4}}=1,25M$

Ví dụ 3: Hòa tan hoàn toàn 14,4 gam FeO cần vừa đủ V ml dung dịch HCl 2M. Giá trị của V là:

Hướng dẫn giải chi tiết:

$n_{F\text{eO}}={\displaystyle \frac{14,4}{72}}=0,2\left(mol\right)$

PTPƯ: FeO + 2HCl → FeCl₂ + H₂O

            0,2 →  0,4 (mol)

V_HCl = n_HCl : C_M = 0,4 : 2 = 0,2 (lít) = 200 (ml)

Dạng 3

Bài toán oxit axit tác dụng với dung dịch kiềm

* Một số lưu ý cần nhớ:

Oxit axit + dung dịch kiềm => muối + H₂O

Dung dịch kiềm là dung dịch bazo tan gồm có: NaOH, KOH, Ba(OH)₂, Ca(OH)₂,

Ví dụ :

CO₂ + Ca(OH)₂ → H₂O + CaCO₃

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Cho 1,68 lít CO₂ (đktc) sục vào bình đựng 250 ml dung dịch KOH dư. Biết thể tích dung dịch trước và sau phản ứng không thay đổi Nồng độ mol/lit của muối thu được sau phản ứng là

Hướng dẫn giải:

n_CO2 = 0,075 mol

Vì KOH dư nên phản ứng tạo ra muối trung hòa

CO₂  +  2KOH → K₂CO₃ + H₂O

0,075 mol     →    0,075 mol

Vì thể tích dung dịch trước và sau không thay đổi => V_dd = 250 ml = 0,25 lít

$=>C_{M{K}_{2}C{O}_3}=\frac{0,075}{0,25}=0,3M$

Ví dụ 2: Dùng 400ml dung dịch Ba(OH)₂ 0,1M hấp thụ hoàn toàn V lít khí SO₂ (đktc). Sau phản ứng thu được muối BaSO₃ không tan. Giá trị bằng số của V là:

Hướng dẫn giải:

n_Ba(OH)2 = 0,04 mol

                     SO₂     + Ba(OH)₂ → BaSO₃ + H₂O

Tỉ lệ                 1                   1

Phản ứng       ?mol          0,04 mol

Từ phương trình => n_SO2= n _Ba(OH)2 = 0,04 mol

=> V_SO2 = n_CO2 . 22,4 = 0,04 . 22,4 = 0,896 lít

Dạng 4

Bài tập phản ứng giữa các oxit, nước

* Một số lưu ý cần nhớ:

Nhiều oxit axit tác dụng với nước tạo thành dung dịch axit.

VD: SO₃ + H₂O → H₂SO₄

Một số oxit bazơ tác dụng với nước tạo thành dung dịch bazơ (kiềm).

VD: Na₂O + H₂O → 2NaOH

Oxit axit tác dụng với một số oxit bazơ (tan) tạo thành muối.

VD: CO₂ + BaO → BaCO₃

* Một số ví dụ điển hình:

Ví dụ 1: Cho 8 gam lưu huỳnh trioxit (SO₃) tác dụng với H₂O, thu được 250 ml dung dịch axit sunfuric (H₂SO₄). Nồng độ mol của dung dịch axit thu được là

Hướng dẫn giải:

$n_{S{O}_3}={\displaystyle \frac{8}{80}}=0,1mol$

SO₃ + H₂O → H₂SO₄

0,1      →          0,1   mol

=>  $C_M={\displaystyle \frac{n}{V}}={\displaystyle \frac{0,1}{0,25}}=0,4M$

Ví dụ 2: Cho 20 gam hỗn hợp Na₂O và CuO tác dụng hết với 3,36 lít SO₂(đktc). Sau phản ứng thấy thu được một chất rắn không tan. Thành phần phần trăm theo khối lượng của 2 oxit trong hỗn hợp lần lượt là:

Hướng dẫn giải:

PTPƯ: Na₂O + SO₂ → Na₂SO₃

n_{Na2O =} n_SO2=3,36:22,4=0,15(mol)

% mNa₂O=$\frac{0,15.62}{20}.100\mathrm{\%}=46,5\mathrm{\%}\Rightarrow \mathrm{\%}{m}_{CuO}=53,5\mathrm{\%}$

(Lưu ý CuO không phản ứng được với SO₂ )