Ancol (Lý thuyết + 35 bài tập có lời giải)

Nguyễn Thúy Ngày: 30-08-2022 Lớp 11

684

Toptailieu.vn xin giới thiệu sơ lược Lý thuyết Ancol (Lý thuyết + 35 bài tập có lời giải) Hóa học 11 chọn lọc, hay nhất giúp học sinh lớp 11 ôn luyện để nắm chắc kiến thức cơ bản và đạt kết quả cao trong các bài thi môn Hóa học.

Mời các bạn đón xem:

Ancol (Lý thuyết + 35 bài tập có lời giải)

A. Lý thuyết Ancol

I. Định nghĩa – phân loại

1. Định nghĩa

- Ancol là những hợp chất hữu cơ, trong phân tử có nhóm hiđroxyl – OH liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon no.

- Nhóm OH này được gọi là nhóm – OH ancol.

- Ví dụ một số ancol:

CH₃CH₂OH; CH₂ = CH – CH₂ – OH; C₆H₅ – CH₂ – OH.

- Công thức tổng quát của ancol: R(OH)_n (n ≥ 1), với R là gốc hiđrocacbon.

- Công thức của ancol no, mạch thẳng, đơn chức: C_nH_2n+1OH hay C_nH_2n+2O (với n ≥ 1).

2. Phân loại

- Dựa vào đặc điểm gốc hiđrocacbon, các ancol được chia thành:

+ Ancol no. Ví dụ: CH₃OH; CH₂OH – CH₂OH …

+ Ancol không no. Ví dụ: CH₂ = CH – CH₂ – OH …

+ Ancol thơm (phân tử có vòng benzen). Ví dụ: C₆H₅ – CH₂ – OH…

- Dựa vào số nhóm OH trong phân tử, ancol được chia thành:

+ Ancol đơn chức: CH₃OH; CH₂ = CH – CH₂ – OH …

+ Ancol đa chức: CH₂OH – CH₂OH; CH₂OH – CH(OH) – CH₂OH …

- Các ancol còn được phân loại theo bậc ancol. Bậc của ancol được xác định bằng bậc của nguyên tử C liên kết với nhóm -OH.

II. Đồng phân, danh pháp

1. Đồng phân

Các ancol no, mạch hở, đơn chức có đồng phân mạch cacbon và đồng phân vị trí nhóm chức – OH trong mạch cacbon.

Ví dụ: C₄H₁₀O có các đồng phân ancol như sau:

(ảnh 1)

2. Danh pháp

a) Tên thông thường

- Một số ít ancol có tên thông thường.

- Tên thông thường = Ancol + tên gốc ankyl+ ic.

Ví dụ:

CH₃-CH₂-OH: ancol etylic.

CH₃-OH: ancol metylic.

b) Tên thay thế

Các bước gọi tên thay thế:

-Chọn mạch chính của phân tử ancol là mạch dài nhất có chứa nhóm -OH.

- Đánh số thứ tự nguyên tử cacbon trên mạch chính bắt đầu từ phía gần nhóm -OH hơn.

- Tên thay thế = tên hiđrocacbon tương ứng với mạch chính + số chỉ vị trí nhóm OH + ol.

- Ví dụ:

(ảnh 2)

(ảnh 3)

III – Tính chất vật lý

- Các ancol là chất lỏng hoặc chất rắn ở điều kiện thường.

- Nhiệt độ sôi, khối lượng riêng của các ancol tăng theo chiều tăng của phân tử khối, ngược lại độ tan trong nước của chúng lại giảm khi phân tử khối tăng.

- Các ancol có nhiệt độ sôi cao hơn các hiđcacbon có cùng phân tử khối hoặc đồng phân ete của nó là do giữa các phân tử ancol có liên kết hiđro ⇒ Ảnh hưởng đến độ tan.

(ảnh 4)

Liên kết hiđro giữa các phân tử ancol với nhau (a) và với nước (b)

IV. Tính chất hóa học

Trong phân tử ancol liên kết C – OH, đặc biệt liên kết O – H phân cực mạnh nên nhóm – OH nhất là nguyên tử H dễ bị thay thế hoặc tách ra trong các phản ứng hóa học.

1. Phản ứng thế H của nhóm OH ancol (phản ứng đặc trưng của ancol)

- Tính chất chung của ancol tác dụng với kim loại kiềm:

Ví dụ:

2CH₃CH₂OH + 2Na → 2CH₃CH₂ONa + H₂

Tổng quát:

+ Với ancol đơn chức:

2ROH + 2Na → 2RONa + H₂↑

+ Với ancol đa chức:

2R(OH)_x + 2xNa → 2R(ONa)_x + xH₂↑

- Tính chất đặc trưng của glixerol hòa tan Cu(OH)₂

Ví dụ:

2C₃H₅(OH)₃ + Cu(OH)₂ → [C₃H₅(OH)₂O]₂Cu + 2H₂O

Không chỉ glixerol, các ancol đa chức có các nhóm – OH liền kề cũng có tính chất này.

⇒ Phản ứng này dùng để phân biệt ancol đơn chức với ancol đa chức có các nhóm - OH cạnh nhau trong phân tử.

(ảnh 5)

Thí nghiệm về phản ứng đặc trưng của glixerol

2. Phản ứng thế nhóm OH

a) Phản ứng với axit vô cơ:

Ví dụ:

C₂H₅OH + HBr C₂H₅Br + H₂O

Các ancol khác cũng có phản ứng tương tự, phản ứng này chứng tỏ phân tử ancol có nhóm – OH.

b) Phản ứng với ancol

Ví dụ:

2C₂H₅OH C₂H₅OC₂H₅ + H₂O

C₂H₅OC₂H₅: đietyl ete

⇒ Công thức tính số ete tạo thành từ n ancol khác nhau là

3. Phản ứng tách nước (phản ứng đehidrat hoá)

Ví dụ:

CH₃CH₂OH CH₂ = CH₂ + H₂O

Trong điều kiện tương tự, các ancol no, đơn chức, mạch hở (trừ CH₃OH) có thể bị tách nước tạo thành anken. Tổng quát:

C_nH_{2n + 1}OH C_nH_2n + H₂O

4. Phản ứng oxi hoá

- Phản ứng oxi hoá hoàn toàn:

Khi bị đốt các ancol cháy, tỏa nhiều nhiệt. Tổng quát cho đốt cháy ancol no, đơn chức, mạch hở:

(ảnh 6)

- Phản ứng oxi hoá không hoàn toàn bởi CuO, t^o

+ Các ancol bậc I bị oxi hóa không hoàn toàn tạo thành anđehit. Ví dụ:

CH₃CH₂OH + CuO CH₃CHO _(anđehit_axetic) + Cu + H₂O

+ Các ancol bậc II bị oxi hóa không hoàn toàn tạo thành xeton. Ví dụ:

CH₃- CH(OH) – CH₃ + CuO CH₃ – CO – CH₃ + Cu + H₂O

+ Trong điều kiện trên, ancol bậc III không phản ứng.

V. Điều chế

a. Phương pháp tổng hợp

Anken + H₂O ancol

Ví dụ:

CH₂ = CH₂ + H₂O CH₃ – CH₂ – OH

b. Phương pháp sinh hoá: từ tinh bột, đường, ... lên men.

(C₆H₁₀O₅)_n C₆H₁₂O₆ C₂H₅OH

VI. Ứng dụng

Etanol có nhiều ứng dụng trong nhiều lĩnh vực, thể hiện trong hình dưới đây:

(ảnh 7)

B. Bài tập Ancol

Câu 1: Công thức nào đúng với tên gọi tương ứng?

A. ancol sec-butylic: (CH₃)₂CH-CH₂OH

B. ancol iso-amylic: (CH₃)₂CHCH₂CH₂CH₂OH

C. ancol etylic: CH₃OH

D. ancol anlylic: CH₂=CHCH₂OH

Đáp án: D

Câu 2: Rượu pha chế dùng cồn công nghiệp có chứa hàm lượng metanol cao, có thể gây ngộ độc nguy hiểm đến tính mạng. Công thức phân tử của metanol là

A. C₂H₅OH

B. C₃H₅OH

C. CH₃OH

D. C₃H₇OH

Đáp án: C

Câu 3: Phản ứng nào sau đây không xảy ra:

A. C₂H₅OH + CH₃COOH

B. C₂H₅OH + HBr

C. C₂H₅OH + O₂

D. C₂H₅OH + NaOH

Đáp án: D

Câu 4: Độ rượu là

A. Số ml rượu nguyên chất có trong 100 ml dung dịch rượu.

B. Số ml rượu nguyên chất có trong 100 gam dung dịch rượu.

C. Khối lượng rượu nguyên chất có trong 100 gam dung dịch rượu.

D. Khối lượng rượu nguyên chất có trong 100 ml dung dịch rượu.

Đáp án: A

Câu 5: Điều kiện của phản ứng tách nước :

CH₃-CH₂-OH $\to$ CH₂ = CH₂ + H₂O là :

A. H₂SO₄ đặc, 120^oC

B. H₂SO₄ loãng, 140^oC

C. H₂SO₄ đặc, 170^oC

D. H₂SO₄ đặc, 140^oC

Đáp án: C

Câu 6: Cho Na tác dụng vừa đủ với 1,24 gam hỗn hợp 3 ancol đơn chức X, Y, Z thấy thoát ra 0,336 lít khí H₂ (đkc). Khối lượng muối natri ancolat thu được là :

A. 2,4 gam.

B. 1,9 gam.

C. 2,85 gam.

D. 3,8 gam

Đáp án: B

Câu 7: Cho 0,1 lít cồn etylic 95^o tác dụng với Na dư thu được V lít khí H₂ (đktc). Biết rằng ancol etylic nguyên chất có khối lượng riêng là 0,8 g/ml, khối lượng riêng của nước là 1 g/ml. Giá trị của V là

A. 43,23 lít.

B. 37 lít.

C. 18,5 lít.

D. 21,615 lít

Đáp án: D

Câu 8: 13,8 gam ancol A tác dụng với Na dư giải phóng 5,04 lít H₂ ở đktc, biết M_A < 100. Vậy A có công thức cấu tạo thu gọn là

A. CH₃OH.

B. C₂H₅OH.

C. C₃H₆(OH)₂.

D. C₃H₅(OH)₃

Đáp án: D

Câu 9: Cho 15,6 gam hỗn hợp hai ancol (rượu) đơn chức, kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng tác dụng hết với 9,2 gam Na, thu được 24,5 gam chất rắn. Hai ancol đó là

A. C₃H₅OH và C₄H₇OH

B. C₂H₅OH và C₃H₇OH

C. C₃H₇OH và C₄H₉OH

D. CH₃OH và C₂H₅OH

Đáp án: B

Câu 10: Có hai thí nghiệm sau :

Thí nghiệm 1: Cho 6 gam ancol, mạch hở, đơn chức A tác dụng với m gam Na, thu được 0,075 gam H₂

Thí nghiệm 2: Cho 6 gam ancol, mạch hở, đơn chức A tác dụng với 2m gam Na, thu được không tới 0,1 gam H₂.

A có công thức là

A. CH₃OH.

B. C₂H₅OH.

C. C₃H₇OH.

D. C₄H₇OH

Đáp án: D

Câu 11: Cho 30,4 gam hỗn hợp gồm glixerol và một rượu đơn chức, no A phản ứng với Na thì thu được 8,96 lít khí (đktc). Nếu cho hỗn hợp trên tác dụng với Cu(OH)₂ thì hoà tan được 9,8 gam Cu(OH)₂. Công thức của A là

A. C₂H₅OH.

B. C₃H₇OH.

C. CH₃OH.

D. C₄H₉OH

Đáp án: B

Câu 12: Một rượu đơn chức A tác dụng với HBr cho hợp chất hữu cơ B có chứa C, H, Br trong đó Br chiếm 58,4% khối lượng. CTPT của rượu là

A. C₂H₅OH.

B. C₃H₇OH.

C. CH₃OH.

D. C₄H₉OH

Đáp án: D

Câu 13: Đun nóng ancol A với hỗn hợp NaBr và H₂SO₄ đặc thu được chất hữu cơ B, 12,3 gam hơi chất B chiếm một thể tích bằng thể tích của 2,8 gam N₂ ở cùng nhiệt độ 560^oC, áp suất 1 atm. Oxi hoá A bằng CuO nung nóng thu được hợp chất hữu cơ có khả năng làm mất màu dung dịch nước brom. CTCT của A là

A. CH₃OH.

B. C₂H₅OH.

C. CH₃CHOHCH₃.

D. CH₃CH₂CH₂OH.

Đáp án: D

Câu 14: Trộn 20 ml cồn etylic 92^o với 300 ml axit axetic 1M thu được hỗn hợp X. Cho H₂SO₄ đặc vào X rồi đun nóng, sau một thời gian thu được 21,12 gam este. Biết khối lượng riêng của ancol etylic nguyên chất là 0,8 gam/ml. Hiệu suất phản ứng este hoá là

A. 75%.

B. 80%.

C. 85%.

D. Kết quả khác

Đáp án: B

Câu 15: Đun nóng ancol đơn chức X với H₂SO₄ đặc ở 140^oC thu được Y. Tỉ khối hơi của Y đối với X là 1,4375. X là

A. CH₃OH.

B. C₂H₅OH.

C. C₃H₇OH.

D. C₄H₉OH

Đáp án: A

Câu 16: Thực hiện phản ứng tách nước một rượu đơn chức X ở điều kiện thích hợp. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được chất hữu cơ Y có tỉ khối đối với X là 37/23. Công thức phân tử của X là

A. CH₃OH.

B. C₃H₇OH.

C. C₄H₉OH.

D. C₂H₅OH

Đáp án: D

Câu 17: Đun 132,8 gam hỗn hợp 3 rượu no, đơn chức với H₂SO₄ đặc ở 140^oC thu được hỗn hợp các ete có số mol bằng nhau và có khối lượng là 111,2 gam. Số mol của mỗi ete trong hỗn hợp là bao nhiêu ?

A. 0,1 mol.

B. 0,15 mol.

C. 0,4 mol.

D. 0,2 mol

Đáp án: D

Câu 18: Đun 1 mol hỗn hợp C₂H₅OH và C₄H₉OH (tỉ lệ mol tương ứng là 3:2) với H₂SO₄ đặc ở 140^oC thu được m gam ete, biết hiệu suất phản ứng của C₂H₅OH là 60% và của C₄H₉OH là 40%. Giá trị của m là

A. 24,48 gam.

B. 28,4 gam.

C. 19,04 gam.

D. 23,72 gam

Đáp án: D

Câu 19: Đun nóng 7,8 gam một hỗn hợp X gồm 2 rượu no, đơn chức có tỉ lệ mol là 3 : 1 với H₂SO₄ đặc ở 140^oC thu được 6 gam hỗn hợp Y gồm 3 ete. Biết phản ứng xảy ra hoàn toàn. CTPT của 2 rượu là

A. CH₃OH và C₂H₅OH.

B. C₂H₅OH và C₃H₇OH.

C. CH₃OH và C₃H₇OH.

D. Cả A và C đều đúng

Đáp án: C

Câu 20: Đun nóng hỗn hợp hai ancol đơn chức, mạch hở với H₂SO₄ đặc, thu được hỗn hợp gồm các ete. Lấy 7,2 gam một trong các ete đó đem đốt cháy hoàn toàn, thu được 8,96 lít khí CO₂ (ở đktc) và 7,2 gam H₂O. Hai ancol đó là

A. C₂H₅OH và CH₂=CHCH₂OH

B. C₂H₅OH và CH₃OH

C. CH₃OH và C₃H₇OH

D. CH₃OH và CH₂=CHCH₂OH

Đáp án: D

Câu 21: Đun nóng một rượu (ancol) đơn chức X với dung dịch HSO₄ đặc trong điều kiện nhiệt độ thích hợp sinh ra chất hữu cơ Y, tỉ khối hơi của X so với Y là 1,6428. Công thức phân tử của X là

A. C₃H₈O.

B. C₂H₆O.

C. CH₄O.

D. C₄H₈O

Đáp án: B

Câu 22: Cho m gam một ancol (rượu) no, đơn chức X qua bình đựng CuO (dư), nung nóng. Sau khi phản ứng hoàn toàn, khối lượng chất rắn trong bình giảm 0,32 gam. Hỗn hợp hơi thu được có tỉ khối đối với hiđro là 15,5. Giá trị của m là

A. 0,92.

B. 0,32.

C. 0,64.

D. 0,46

Đáp án: A

Câu 23: Oxi hóa 6 gam ancol đơn chức A bằng oxi không khí (có xúc tác và đun nóng) thu được 8,4 gam hỗn hợp anđehit, ancol dư và nước. Phần trăm A bị oxi hóa là

A. 60%.

B. 75%.

C. 80%.

D. 53,33%

Đáp án: C

Câu 24: Đốt cháy hoàn toàn 0,2 mol một ancol X no, mạch hở cần vừa đủ 17,92 lít khí O₂ (ở đktc). Mặt khác, nếu cho 0,1 mol X tác dụng vừa đủ với m gam Cu(OH)₂ thì tạo thành dung dịch có màu xanh lam. Giá trị của m và tên gọi của X tương ứng là

A. 9,8 và propan-1,2-điol

B. 4,9 và propan-1,2-điol

C. 4,9 và propan-1,3-điol

D. 4,9 và glixerol

Đáp án: B

Câu 25: Khi đốt cháy hoàn toàn m gam hỗn hợp hai ancol no, đơn chức, mạch hở thu được V lít khí CO₂ (đktc) và a gam H₂O. Biểu thức liên hệ giữa m, a và V là :

A. $m = a - \frac{V}{5, 6}$

B. $m = 2 a - \frac{V}{11, 2}$

C. $m = 2 a - \frac{V}{22, 4}$

D. $m = a + \frac{V}{5, 6}$

Đáp án: A

Câu 26: Đốt cháy hoàn toàn a gam hỗn hợp hai rượu no, đơn chức liên tiếp trong dãy đồng đẳng thu được 3,584 lít CO₂ ở đktc và 3,96 gam H₂O. Tính a và xác định CTPT của các rượu

A. 3,32 gam ; CH₃OH và C₂H₅OH

B. 4,32 gam ; C₂H₅OH và C₃H₇OH

C. 2,32 gam ; C₃H₇OH và C₄H₉OH

D. 3,32 gam ; C₂H₅OH và C₃H₇OH

Đáp án: D

Câu 27: Lên men hoàn toàn m gam glucozơ thành ancol etylic. Toàn bộ khí CO₂sinh ra trong quá trình này được hấp thụ hết vào dung dịch Ca(OH)₂dư tạo ra 40 gam kết tủa. Nếu hiệu suất của quá trình lên men là 75% thì giá trị của m là

A. 60.

B. 58.

C. 30.

D. 48

Đáp án: D

Câu 28: Lên men m gam glucozơ với hiệu suất 90%, lượng khí CO₂ sinh ra hấp thụ hết vào dung dịch nước vôi trong, thu được 10 gam kết tủa. Khối lượng dung dịch sau phản ứng giảm 3,4 gam so với khối lượng dung dịch nước vôi trong ban đầu. Giá trị của m là

A. 20,0.

B. 30,0.

C. 13,5.

D. 15,0

Đáp án: D

Câu 29: Đi từ 150 gam tinh bột sẽ điều chế được bao nhiêu ml ancol etylic 46^o bằng phương pháp lên men ancol ? Cho biết hiệu suất phản ứng đạt 81% và d = 0,8 g/ml

A. 46,875 ml.

B. 93,75 ml.

C. 21,5625 ml.

D. 187,5 ml

Đáp án: D

Câu 30: Ancol X khi phản ứng với Na cho số mol H₂ tạo thành bằng số mol ancol tham gia phản ứng. X là chất nào trong các chất dưới đây :

A. metanol

B. etanol

C. etylen glicol

D. grixerol

Đáp án: C