I. Tác giả Ai-tơ-ma-tốp

1. Tiểu sử

- Ai-tơ-ma-tốp (1928 – 2008) là nhà văn Cư-rơ-gư-xtan, một nước cộng hoà ờ vùng Trung Á, thuộc Liên Xô trước đây

- Hoạt động văn học của Ai-ma-tốp bắt đầu từ năm 1952, khi ông là sinh viên Trường Đại học Nông nghiệp Cư-rơ-gư-xtan. Từ năm 1956 đến năm 1958 ông học Trường viết văn M. Goóc-ki ở Mát-xcơ-va. Sau khi tốt nghiệp (1959), Ai-tơ-ma-tốp làm phóng viên báo Sự thật thường trú tại Cư-rơ-gư-xtan.

- Tác phẩm đầu tiên khiến Ai-tơ-ma-tốp nổi tiếng là tập truyện Núi đồi và thảo nguyên (được tặng giải thưởng Lê-nin về văn học năm 1963).

2. Sự nghiệp văn học

- Tác phẩm của Ai-tơ-ma-tốp chủ yếu viết về cuộc sống khắc nghiệt mà cũng rất giàu chất thơ ở quê hương ông. Lối viết của Ai-tơ-ma-tốp cô động, hàm súc, có nhiều cách tân độc đáo trong nghệ thuật kể chuyện.

- Nhiều tác phẩm của ông từ lâu đã rất quen thuộc với bạn đọc Việt Nam như Cây phong non trùm khăn đỏ (1961), Người thầy đầu tiên (1962), Con tàu trắng (1970), Và một ngày dài hơn thế kỉ (1980),...

II. Tìm hiểu Tác phẩm Người thầy đầu tiên

1. Tìm hiểu chung

a. Xuất xứ Tác phẩm Người thầy đầu tiên

- Sáng tác năm 1962

- Bối cảnh: truyện lấy bối cảnh cuộc sống ở một vùng quê miền núi còn rất lạc hậu ở Cư-rơ-gư-dơ-xtan vào những năm đầu thế kỉ XX

b. Tóm tắt

Truyện kể về nhân vật chính là An-tư-nai, một cô bé mồ côi, phải sống với gia đình chú thím, bị đối xử tàn nhẫn,... Thầy Đuy-sen đã kiên trì dạy An-tư-nai học chữ; hết lòng bảo vệ và giúp An-tư-nai có cơ hội lên thành phố tiếp tục việc học hành. An-tư-nai rất yêu quý thầy Đuy-sen nhưng do hoàn cảnh, thầy trò phải xa cách rồi bặt tin nhau. Mấy chục năm sau, An-tư-nai đã là một viện sĩ, trở về thăm làng và gặp lại người thầy đầu tiên của mình trong một tình huống rất éo le. Bà đã viết thư nhờ người họa sĩ đồng hương kể lại câu chuyện về thầy Đuy-sen như một hành động chuộc lỗi.

c. Bố cục

- Tác phẩm Người thầy đầu tiên có bố cục 4 phần

- Phần 1 (từ “Mùa thu năm ngoái” … “kể hết chuyện này”):

- Phần 2 (tiếp theo đến “rảo bước về làng”):

- Phần 3 (tiếp theo đến “nghe thầy Đuy-sen giảng bài”):

- Phần 4 (còn lại):

d. Thể loại

- Tác phẩm Người thầy đầu tiên thuộc thể loại truyện ngắn

e. Phương thức biểu đạt

- Tác phẩm Người thầy đầu tiên có phương thức biểu đạt tự sự

2. Giá trị nội dung, nghệ thuật

a. Giá trị nội dung

- Tác phẩm cho người đọc cảm nhận được niềm tin vào cuộc sống, đó là câu chuyện không chỉ của người thầy mà còn của người cha có tấm lòng cao cả.

- Người thầy đầu tiên đã thành công khắc học nên một câu chuyện tuyệt đẹp về tình thầy trog cũng như phản ánh được chế độ phong kiến lạc hậu với những quan niệm sai trái, không kém phần nặng nề.

b. Giá trị nghệ thuật

- Ngôn ngữ giản dị

- Lối viết hấp dẫn, thú vị