Toptailieu.vn xin giới thiệu Tóm tắt kiến thức trọng tâm về tác giả tác phẩm Cây diêm cuối cùng Ngữ văn 11 (Kết nối tri thức) với đầy đủ các phần quan trọng như: tác giả tác phẩm, bố cục, tóm tắt, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật, nội dung chính, ... Sẽ giúp học sinh nắm vững kiến thức Ngữ văn, từ đó học tốt môn Ngữ văn 11. Mời các bạn đón xem:

Cây diêm cuối cùng - Tác giả tác phẩm Ngữ văn lớp 11 (Kết nối tri thức)

I. Tác giả Cao Huy Thuần

* Tiểu sử:

- Cao Huy Thuần là người Việt sống ở Pháp

- Ông sinh ra ở Huế, giảng dạy tại Đại học Huế trước khi du học ở Pháp

- Ông bảo vệ luận án tiến sĩ năm 1969, tại Đại học Paris.

- Ông trở thành giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Cộng đồng Châu Âu tại Đại học Picardie. *Đặc điểm nghệ thuật:

Với tài năng văn chương, các tác phẩm của ông chủ yếu mang giá trị cốt lõi lịch sử to lớn. Ông có nhiều tác phẩm bằng tiếng nước ngoài, đặc biệt là tác phẩm bằng tiếng Pháp, ông còn viết nhiều tác phẩm báo cáo ở Việt Nam, tác phẩm có giá trị nhất.

* Tác phẩm chính:

Những tác phẩm của ông thiên về lịch sử:

+ Thế giới quanh ta (2007)

+ Chuyện trò (2012)

+ Thấy Phật (2008)

+ Từ Đông sang Tây (2005)

+ Sợi tơ nhện (2015)

II. Tìm hiểu tác phẩm Cây diêm cuối cùng

1. Thể loại

Văn bản thuộc thể loại truyện ngắn

2. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

Cây diêm cuối cùng là tác phẩm lấy trong tập Chuyện trò sáng tác năm 2012

3. Phương thức biểu đạt

Văn bản có phương thức biểu đạt là tự sự

4. Tóm tắt

Tác phẩm Cây diêm cuối cùng kể về cuộc chiến của nhân vật tôi trên đỉnh cao dãy Tác phẩm Cây diêm cuối cùng. Trận chiến tiếp tục cho đến khi kiệt sức, nhân vật của tôi bước nhanh xuống dốc và phân tán lần thứ hai. Cho đến khi tỉnh dậy vì đói và mệt, tôi tìm thấy một nền chùa trống, tìm thấy một bóng người đang ngồi, rồi chĩa súng vào “tôi”. Rồi nhìn bộ quân phục biết hai người là kẻ thù của nhau, lúc đó nhân vật của tôi rất sợ hãi, cả hai bị cơn bão tuyết đang ào ạt đổ bộ vào ngôi nhà này. Rồi có những lúc thắp que diêm để đốt lửa, người kia đưa cho nhân vật của tôi một mẩu giấy, khẩu súng vẫn ở bên cạnh nhân vật “tôi”, tôi đánh nhiều lần cho đến khi que diêm cuối cùng được thắp lên, chúng tôi vẫn còn sống. Từ đó trở đi, rất nhiều câu hỏi hiện lên trong đầu nhân vật “tôi”, đặc biệt là là cây diêm cuối cùng và ngọn lửa thắp sáng từ người mà anh coi là kẻ thù.

5. Bố cục

- Phần 1: Giới thiệu nhân vật chính và hoàn cảnh

- Phần 2: Tường thuật chi tiết về cuộc chiến giữa hai bên trên đỉnh Hy Mã lạp sơn.

- Phần 3: Suy ngẫm của nhân vật tôi

6. Giá trị nội dung

Cây diêm cuối cùng khắc họa hình ảnh nhân vật “tôi” trong cuộc chiến đấu ở đỉnh núi Hy Mã Lạp Sơn, câu chuyện cảm động cây diêm cuối cùng giữa hai nhân vật kẻ thù sau đó và những suy nghĩ về tình cảm con người trong cuộc sống

Cây diêm cuối khắc họa hình ảnh nhân vật “tôi” trong cuộc chiến trên đỉnh Hy Mã Lạp Sơn, câu chuyện cảm động về cây diêm cuối cùng giữa hai kẻ thù sau đó và những suy nghĩ về tình cảm con người trong cuộc sống

7. Giá trị nghệ thuật

- Kết hợp yếu tố tự sự và trữ tình độc đáo

- Tính chất lạ lùng, có màu sắc hư cấu thể hiện tư tưởng và suy tư của tác giả.

III. Tìm hiểu chi tiết tác phẩm Cây diêm cuối cùng

1. Cách kết hợp yếu tố tự sự và yếu tố trữ tình trong bài tản văn

- Cách kết hợp yếu tố tự sự và trữ tình trong bài tản văn độc đáo ở chỗ bên cạnh những chi tiết miêu tả sự việc diễn ra của nhân vật, tác giả luôn đan xen những lời nói độc thoại, những câu văn diễn tả tình cảm, cảm xúc của nhân vật trong truyện. Bởi nhân vật đó không phải một người vô cảm, anh sợ sệt nhưng dũng cảm và cũng vị tha.

- Yếu tố trữ tình đã tạo nên điểm nhấn cho tác phẩm bằng những lời độc thoại, tâm tư của nhân vật.

2. Tính chất lạ lùng có màu sắc hư cấu của câu chuyện và cách thể hiện cảm xúc, suy tư của tác giả

- Câu chuyện có rất nhiều điểm hư cấu nhưng cái mà người đọc chú ý ở đó lại là tình cảm của nhân vật trong truyện. Trong bão tuyết dữ dội, bão bùng của thiên nhiên, con người có thể vượt qua nó và sống sót. Hay việc gặp kẻ thù trong hoàn cảnh éo le ấy mà không bị giết cũng là một sự hư cấu bởi trong hoàn cảnh đó, người kia có thể hoàn toàn giết nhân vật tôi bởi anh chưa xác định được thù hay bạn.

- Nhưng đó chỉ là một yếu tố góp phần làm nên thành công của câu chuyện, thành công lớn nhất của nó phải kể đến là sự thể hiện tình cảm, cảm xúc quá đỗi chân thật của tác giả. Mọi sự việc diễn ra quá nhanh nhưng nó đều được tái hiện lại trong suy nghĩ chậm của tác giả khiến anh cảm thấy bản thân mình chưa kịp phản ứng lại với tình huống của hiện tại bởi vậy sau mỗi hành động nhân vật tôi sẽ ngẫm nghĩ về hành động đã xảy ra. Đây có lẽ là một sự đặc sắc của câu chuyện này.

IV. Đọc tác phẩm Cây diêm cuối cùng

Câu chuyện chiến tranh mà tôi sắp kể ra đầy xảy ra trên một đỉnh núi cao của dãy Hy Mã Lạp Sơn cách đây gần nửa thế kỉ. Phe tôi và phe địch chạm trán nhau trên một dãy núi non mà biên giới cùng vô định như máy trên trời.

Chúng tôi năm người di tuần lúc mở sáng chạm phải địch hai bên nổ súng dịch đồng hơn, chúng tôi tháo lui. Ý định của chúng tôi là đánh cầm chừng, dụ dịch vào sâu phía bàn này biên giới.

Chúng tôi vòn nhau như vậy trong lúc trời vẫn vú, gió thói mạnh. Một lúc sau, bảo tuyết cuồng nộ nổi lên, tuyết mù mịt, không còn biết đâu là phương hướng. Chúng tôi lạc nhau, mỗi người gió thổi cuốn đi một ngả. Tôi băm vào núi mà đi, một hồi đầu óc xoay và, không còn biết mình đi đâu. Bão càng lúc càng dữ dội, tới mệt ngắt, bước không nổi nửa, ôm núi, trốn gió, tuyết quất như rơi vào mặt. Có thổi như muốn bật núi. Lạnh xuống dữ dội. Lạnh trưởng chừng như cả người tôi hoá đá. Tôi ôm núi như vậy suốt ngày và suốt ngày cứ nghĩ là mình sẽ buông rã tay ra, bay như băng tuyết giữa hư không.

Đến chiều, tuyết hơi ngớt, gió bớt mạnh. Tôi lần mò bò quanh núi tìm một học đã khuất gió để nương thân. Bò mái, đến khi kiệt sức, bỗng cái gì như một mái nhà hiện ra trước mắt, lờ mờ trong tuyết. Không! Một mái chùa! Một vách chùa đá dựng lưng vào núi! Mệt lả người, tôi lần ra nằm trên nền chùa, đấu nhu quay trong gió lốc, thân thể cứng đờ như đã ướp lạnh, giác quan tê liệt, mắt chẳng thấy gì ngoài một màn trắng mênh mông. Tôi nằm mê man như vậy không biết đến bao lâu, khi tỉnh dậy thì trời đã chợt tối.

Lúc đó tôi mới bắt đầu run, run vì lạnh, vì đói, vì mệt và chắc cũng vì sốt, vì tôi có cảm tưởng rằng tôi đang sốt. Tôi nhìn chung quanh. Chùa nhỏ như chỉ một người tu, trống trơn, không một bức tượng. Không bàn thờ, không chuông mõ, không chỗ ngả lưng. Chỉ thấy lù mù trong góc vách một bóng ai đang ngồi. Tôi giật mình nhìn kĩ, và ổn lạnh xương sống khi thấy người kia đang chĩa súng vào tôi. Cùng lúc mắt đã quen với bóng tối, tôi nhận ra binh phục của anh ta, và biết rằng mình đang đối mặt với kẻ thù. Tôi ngồi đờ ra như vậy nhìn người trước mặt. Anh ta vẫn hờm súng trong thế đe doạ, nhìn tôi. Qua giây phút kinh hãi lúc đầu, tôi dần dần bình tĩnh, nhận xét tình thế. Có thể là tôi lạc biên giới, rơi vào một vị trí do địch canh gác. Cũng có thể là chính anh ta lạc biên giới, rơi vào đất của tôi. Mà cũng có thể chẳng ai lạc vào biên giới của ai, cả hai đều bị bão tuyết thổi tốc vào ngôi chùa hoang này. Tôi thì chắc chắn đang ở trong thế yếu vì đang ngồi trước họng súng của người kia. Nhưng chắc gì anh ta đã ở trong thế mạnh hoàn toàn, biết đâu anh ta chẳng hoang mang ngỡ mình rơi vào đất hiểm! Trong tư thế hờm súng của anh ta, tôi nhận thấy một cử chỉ phòng thủ, không phải tấn công và ý nghĩ đó làm tôi vững dạ. Dẫu sao, anh ta và tôi vẫn đang có một kẻ thù chung; đêm lạnh băng và nếu không đuổi được kẻ thù đó, cả hai có thể chết cóng trong đêm. Sống khác nhau, cả hai có thể chết giống nhau.

Tôi thử lần thứ hai, củi vẫn không bén lửa. Lần thứ ba, tay tôi run hơn, lại thất bại. Nghe tiếng người kia cựa mình, tôi nhìn qua, thấy anh ta loay hoay móc túi, rút ra một mảnh giấy ném cho tôi. Giấy không bay đến gần, tôi phải mon men đến phía anh ta để lượm. Họng súng theo dõi tôi, tôi cầm mảnh giấy, mở ra, chữ viết lạ, nhưng chắc chắn là một bài thơ, tôi còn biết là một bài thơ chưa làm xong bởi vì đoạn cuối còn thiếu một câu. Tôi liếc nhìn người kia như để nói với anh ta rằng tôi biết đó là bài thơ, và biết anh ta là thi sĩ. Tôi tưởng cái nhìn của tôi sẽ làm dịu bớt căng thẳng nhưng không, trước mắt tôi họng súng vẫn không rời. Tôi châm lửa, và lần này cây diêm không cháy! Tôi mọi bao diêm: chỉ còn độc một cây! Tính mạng của tôi tuỳ thuộc vào cây diêm độc nhất còn lại. Lạnh xuống càng lúc càng khủng khiếp, và con sốt làm tôi run toàn thân.

Với hai bàn tay run, tôi toan bật cây diêm cuối cùng thì vụt như chớp người kia nhảy đến bên cạnh tôi, nắm tay tôi, giật bao diêm. Bị phản ứng bất ngờ, tôi hoảng hốt, không kịp suy tính gì, vớ lấy cây dao, hoa lên. Vừa lúc đó, mắt tôi bỗng thấy cả một vầng trăng sáng hiện ra từ bao giờ ngoài khung cửa. Bão lặng lúc nào tôi không hay. Tuyết hết rơi, trăng sáng vằng vặc. Trăng trên núi cao gần như chỉ cần đưa tay là vớ được, gần như mọc ngay trên mái chùa, gần như một khuôn mặt nhân hậu, gần như một nụ cười bao dung. Tự nhiên tôi ngừng tay, đứng sững. Người kia bẻ quặt tay tôi, giật con dao ném xuống đất. Tôi đứng sững. Và tôi đúng sững nhìn anh ta bật que diêm, châm lửa vào bài thơ, lửa cháy!

Tôi có thể chấm dứt câu chuyện ở đây vì lửa cháy và tôi đã sống. Nhưng lửa đã cháy từ lúc nào? Dĩ nhiên từ lúc diêm bén lửa. Nhưng tôi vẫn thường suy nghĩ hoài về một ngọn lửa khác đã cháy lên trước đó và đó chính là cây diêm đầu tiên. Tại sao người kia không thì cho tôi một phát súng ngay khi tôi đột nhập vào chùa? Cái gì đã làm cho anh ta không bắn tôi trong suốt thời gian tôi ngất lịm trên nền đá? Cái gì đã khiến cho tôi chùn tay lại khi con dao đã vung lên? Phải chăng đó là ánh trăng loé hào quang trên con dao? Nhưng tại sao trong cái giây phút bức bách đó, mắt tôi còn nhận ra được vầng trăng tròn nhân hậu trên mái chùa, vầng trăng quen

thuộc như khuôn mặt của mẹ tôi? Tôi cứ suy nghĩ hoài về những câu hỏi đó, vì phải chăng lửa đã có sẵn từ lâu, từ muốn thuở trong tim tôi, trong tim của mọi người?

Tôi muốn chấm dứt câu chuyện ở đây là vì thế là vì tôi không muốn động đến những vấn đề siêu hình làm tôi suy nghĩ suốt đời. Tôi muốn chấm dứt câu chuyện với sự thật đơn giản trước mắt: lửa đã cháy và sự sống đã đến với tôi từ trong lòng bàn tay của người mà tôi gọi là kẻ thù.

Thế nhưng... tôi sẽ kể tiếp để câu chuyện khỏi dang dở. Lửa cháy, lửa bùng lên, và hình như tôi có reo lên một tiếng sung sướng. Nhưng tiếng reo sung sướng chưa dứt thì tôi đã thét lên kinh ngạc: người kia bỗng nằm quy bên bếp lửa. Tôi trố mắt nhận ra máu loang đỏ một vùng. Tôi bước tới, ôm anh ta trong tay, cởi áo, áo đẫm máu. Anh ta chết trong tay tôi. Tôi ôm anh ta trong tay như vậy, bất động cho đến khi bếp lửa bắt đầu tàn. Và tôi suy nghĩ miên man. Như vậy là anh ta đã bị thương đã may mắn tìm được chỗ trú ẩn trong chùa, đã xé áo tự băng vết thương cho đỡ rướm máu... Nếu anh ta ngồi yên một chỗ, nếu anh ta không nhảy vụt đến cứu cây diêm cuối cùng đang run rẩy trong tay tôi, có thể vết thương đã thôi chảy máu chăng? Đã đành anh ta cũng cần bếp lửa để sống qua đêm, nhưng dù sao đi nữa thì cũng có một người đã chết để một người được sống và có bếp lửa không biết phân biệt kẻ thù. Tôi tần ngần mọi túi áo anh ta ra, không thấy có gì khác, chỉ có một bài thơ, chắc là bài thơ ban nãy, nhưng đã hoàn chỉnh vì không thiếu câu nào.

Sáng sớm hôm sau, tôi tìm về đơn vị và tiếp tục chiến đấu như một chiến sĩ. Tôi là chiến sĩ có huy chương cao nhất, trong các trận đánh sau đó. Nhưng ngay khi hết chiến tranh, tôi cởi áo giáp, một mình leo lên núi trong hai năm liền để xây lại ngôi chùa hoang. Tôi xây chùa không cốt để thờ Phật vì tôi biết Phật đã ở đâu trong tôi ngay từ đêm tôi sống trong chùa hoang. Tôi xây chùa để biết đâu, mười, hai mươi, một trăm năm nữa, sau một trận đánh nhau, hai kẻ thù bị thương, kiệt sức, có chỗ trốn bão tuyết trong giây lát, cứu nhau và cứu chất người trong nhau. Trong chùa tôi vẫn không đặt tượng và chuông mõ. Chỉ thờ có một bài vị: đó là bài thơ của anh bạn đã chết trong tay tôi. Bài thơ mà tôi không cần dịch ra để hiểu. Bởi vì, với một con người thi sĩ như vậy, bài thơ nào của anh chắc chắn cũng có ánh lửa của cây diêm cuối cùng.

Xem thêm các bài tác giả, tác phẩm Ngữ văn 11 Kết nối tri thức hay, chi tiết khác:

Tác giả tác phẩm: Và tôi vẫn muốn mẹ

Tác giả tác phẩm: Cà Mau quê xứ

Tác giả tác phẩm: Nữ phóng viên đầu tiên

Tác giả tác phẩm: Trí thông minh nhân tạo

Tác giả tác phẩm: Pa-ra-lim-pích: Một lịch sử chữa lành những vết thương