Toán 10 Chân trời sáng tạo Bài 2: Hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn

755

Toptailieu.vn giới thiệu Giải bài tập Toán lớp 10 Bài 2. Hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn sách Chân trời sáng tạo giúp học sinh xem và so sánh lời giải từ đó biết cách làm bài tập môn Toán 10 Tập 1. Mời các bạn đón xem:

Toán 10 Chân trời sáng tạo Bài 2: Hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn

1. Khái niệm hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn

Câu hỏi trang 33 Toán 10

Hoạt động Khởi động trang 33 Toán 10 Tập 1: Hai đường thẳng d: y = x - 2 và d': y = x+1 chia mặt phẳng toạ độ

Hoạt động Khởi động trang 33 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Lời giải

Vì 0>02 nên điểm O(0;0) không thuộc miền nghiệm của bất phương trình y<x2

Miền nghiệm của BPT y<x2 là miền được tô màu vàng và xanh.

Vì 0<0+1 nên điểm O(0;0) thuộc miền nghiệm của bất phương trình y<x+1

Miền nghiệm của BPT y<x+1 là miền được tô màu xanh và tím.

Vậy miền nghiệm của hệ bất phương trình {y<x2y<x+1 là miền màu xanh (không kể các bờ d, d’)

Nói cách khác nhãn đã cho là nhãn của miền màu xanh.

Hoạt động Khởi động trang 33 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 2)

Hoạt động Khám phá 1 trang 33 Toán 10 Tập 1Một người nông dân dự định quy hoạch x sào đất trồng cà tím và y sào đất trồng cà chua.

Biết rằng người đó chỉ có tối đa 9 triệu đồng để mua hạt giống và giá tiền hạt giống cho mỗi sào đất trồng cà tím là 200 000 đồng, mỗi sào đất trồng cà chua là 100 000 đồng.

a) Viết các bất phương trình mô tả các điều kiện ràng buộc đối với x, y.

b) Cặp số nào sau đây thỏa mãn đồng thời tất cả các bất phương trình nêu trên?

(20; 40),            (40; 20),          (-30; 10).

Lời giải 

a) Để quy hoạch x sào đất trồng cà tím, cần 200000.x(đồng)

Để quy hoạch y sào đất trồng cà chua, cần 100000.y(đồng)

Tổng số tiền để mua hạt giống là 200000.x+100000.y (đồng), tối đa là 9 triệu đồng nên ta có bất phương trình: 0,2x+0,1y9

Ngoài ra số sào đất là số không âm nên x0 và y0

b) + Cặp số (20; 40) thỏa mãn cả 3 bất phương trình trên vì 0,2.20+0,1.40=8<9.

+ Cặp số (40; 20) không thỏa mãn các bất phương trình trên vì 0,2.40+0,1.20=10>9.

+ Cặp số (-30; 10) không thỏa mãn các bất phương trình trên vì 30<0.

Thực hành 1 trang 33 Toán 10 Tập 1: Hãy chỉ ra hai nghiệm của mỗi hệ bất phương trình trong Ví dụ 1.

Lời giải

a) {3x+y102xy+20

Cặp số (0;0) là một nghiệm của hệ bất phương trình trên vì {3.0+01=102.00+2=20

Cặp số (0;1) là một nghiệm của hệ bất phương trình trên vì {3.0+(1)1=202.0(1)+2=30

c) {y1<0x+20

Cặp số (0;0) là một nghiệm của hệ bất phương trình trên vì {01=1<00+2=20

Cặp số (1;0) là một nghiệm của hệ bất phương trình trên vì {01=1<01+2=30

d) {x+y302x+y+30x0y0

Cặp số (0;0) là một nghiệm của hệ bất phương trình trên vì {0+03=302.0+0+3=300000

Cặp số (0;1) là một nghiệm của hệ bất phương trình trên vì {0+13=202.0+1+3=400010

2. Biểu diễn miền nghiệm của hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn trên mặt phẳng tọa độ

Câu hỏi trang 34 Toán 10 Tập 1Cho hệ bất phương trình: {x+y302x+y+30

Miền nào trong Hình 1 biểu diễn phần giao các miền nghiệm của hai bất phương trình trong hệ đã cho?

Phương pháp giải:

Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng một mặt phẳng Oxy

Lời giải 

Vẽ đường thẳng d:x+y3=0 đi qua hai điểm A(0;3) và B(1;2)

Xét gốc tọa độ O(0;0). Ta thấy OΔ và 0+03=3<0

Do đó, miền nghiệm của bất phương trình là nửa mặt phẳng kể cả bờ d, chứa gốc tọa độ O

(miền không gạch chéo trên hình)

Hoạt động Khám phá 2 trang 34 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Vẽ đường thẳng d:2x+y+3=0 đi qua hai điểm A(1;1) và B(2;1)

Xét gốc tọa độ O(0;0). Ta thấy OΔ và 2.0+0+3=3>0

Do đó, miền nghiệm của bất phương trình là nửa mặt phẳng không kể bờ d, chứa gốc tọa độ O

(miền không gạch chéo trên hình)

 Hoạt động Khám phá 2 trang 34 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 2)

Vậy miền không gạch chéo trong hình trên là miền nghiệm của hệ bất phương trình đã cho.

Câu hỏi trang 35 Toán 10 Tập 1Biểu diễn miền nghiệm của hệ bất phương trình sau:

{x+y82x+3y18x0y0

Phương pháp giải:

Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng một mặt phẳng Oxy

Lời giải 

Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên mặt phẳng Oxy.

 Thực hành 2 trang 34 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Miền không gạch chéo (miền tứ giác OABC, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình đã cho.

3. Tìm giá trị lớn nhất hoặc giá trị nhỏ nhất của biểu thức F = ax + by trên một miền đa giác

Câu hỏi trang 37 Toán 10

Vận dụng trang 37 Toán 10 Tập 1Một người bán nước giải khát đang có 24 g bột cam, 9 l nước và 210 g đường để pha chế hai loại nước cam A và B. Để pha chế 1 l nước cam loại A cần 30 g đường, 1 l nước và 1 g bột cam; để pha chế 1 l nước cam loại B cần 10 g đường, 1 l nước và 4 g bột cam. Mỗi lít nước cam loại A bán được 60 nghìn đồng, mỗi lít nước cam loại B bán được 80 nghìn đồng. Người đó nên pha chế bao nhiêu lít nước cam mỗi loại để có doanh thu cao nhất?

Lời giải

a) Gọi x là số lít nước cam loại A, y là là số lít nước cam loại B nên pha. Ta có hệ bất phương trình:

{30x+10y210x+4y24x+y9x0y0

Biểu diễn từng miền nghiệm của hệ bất phương trình trên hệ trục tọa độ Oxy, ta được như hình dưới.

 Vận dụng trang 37 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 2)

Miền nghiệm là miền không gạch chéo (miền ngũ giác OABCD) với các đỉnh O (0;0), A (0;6), B (4;5), C(6;3), D(7;0)

Bài tập

Bài 1 trang 37 Toán 10 Tập 1Biểu diễn miền nghiệm của mỗi hệ bất phương trình sau:

a) {x+y30x0y0

b) {x2y<0x+3y>2yx<3

c) {x1x4x+y50y0

Phương pháp giải

Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng một mặt phẳng Oxy

Lời giải 

a) Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên mặt phẳng Oxy.

 Bài 1 trang 37 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Miền không gạch chéo (miền tam giác OAB, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình đã cho.

b) Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên mặt phẳng Oxy.

 Bài 1 trang 37 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 2)

Miền không gạch chéo (không bao gồm cạnh, các bờ) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình đã cho.

 c) Biểu diễn từng miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên mặt phẳng Oxy.

 Bài 1 trang 37 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 3)

 Miền không gạch chéo (miền tứ giác ABCD, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình đã cho.

Câu hỏi trang 38 Toán 10

Bài 2 trang 38 Toán 10 Tập 1Một nhà máy sản xuất hai loại thuốc trừ sâu nông nghiệp là A và B. Cứ sản xuất mỗi thùng loại A thì nhà máy thải ra 0,25 kg khí carbon dioxide (CO2) và 0,60 kg khí sulful dioxide (SO2), sản xuất mỗi thùng loại B thì thải ra 0,50 kg CO2 và 0,20 kg SO2. Biết rằng, quy định hạn chế sản lượng CO2 của nhà máy tối đa là 75 kg và SO2tối đa là 90 kg mỗi ngày.

a) Tìm hệ bất phương trình mô tả số thùng của mỗi loại thuốc trừ sâu mà nhà máy có thể sản xuất mỗi ngày để đáp ứng các điều kiện hạn chế trên. Biểu diễn miền nghiệm của hệ bất phương trình đó trên mặt phẳng toạ độ.

b) Việc nhà máy sản xuất 100 thùng loại A và 80 thùng loại B mỗi ngày có phù hợp với quy định không?

c) Việc nhà máy sản xuất 60 thùng loại A và 160 thùng loại B mỗi ngày có phù hợp với quy định không?

Phương pháp giải

Bước 1: Gọi x, y lần lượt là số thùng thuốc trừ sâu loại A, loại B mà nhà máy sản xuất mỗi ngày.

Bước 2: Lập các điều kiện ràng buộc đối với x, y thành hệ bất phương trình.

Bước 3: Biểu diễn miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng hệ trục tọa độ Oxy.

Lời giải 

a) Gọi x là số thùng thuốc trừ sâu loại A, y là số thùng thuốc trừ sâu loại B mà nhà máy sản xuất mỗi ngày. Ta có các điều kiện ràng buộc đối với x, y như sau:

-  Hiển nhiên x0,y0

-  sản lượng CO2 tối đa là 75 kg nên 0,25x+0,5y75

-  sản lượng SO2 tối đa là 90 kg nên 0,6x+0,2y90

Từ đó ta có hệ bất phương trình:

{0,25x+0,5y750,6x+0,2y90x0y0

Biểu diễn từng miền nghiệm của hệ bất phương trình trên hệ trục tọa độ Oxy, ta được như hình dưới.

Bài 2 trang 38 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Miền không gạch chéo (miền tứ giác OABC, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình.

 b) Nhà máy sản xuất 100 thùng loại A và 80 thùng loại B mỗi ngày tức là x=100,y=80.

Vì {0,25.100+0,5.80=65750,6.100+0,2.80=76901000800 nên cặp số (100; 80) là một nghiệm của hệ bất phương trình a).

Do đó việc nhà máy sản xuất 100 thùng loại A và 80 thùng loại B mỗi ngày là phù hợp với quy định.

c) Vì 0,25.60+0,5.160=95>75nên việc sản xuất 60 thùng loại A và 160 thùng loại B mỗi ngày vượt quá sản lượng CO2 tối đa.

Vậy việc nhà máy sản xuất 60 thùng loại A và 160 thùng loại B mỗi ngày là không phù hợp với quy định.

Bài 3 trang 38 Toán 10 Tập 1Bạn Lan thu xếp được không quá 10 giờ để làm hai loại đèn trung thu tặng cho các trẻ em khuyết tật. Loại đèn hình con cá cần 2 giờ để làm xong 1 cái, còn loại đèn ông sao chỉ cần 1 giờ để làm xong 1 cái. Gọi x, y lần lượt là số đèn hình con cá và đèn ông sao bạn Lan sẽ làm. Hãy lập hệ bất phương trình mô tả điều kiện của x, y và biểu diễn miền nghiệm của hệ bất phương trình đó.

Phương pháp giải

Lập các điều kiện ràng buộc đối với x, y thành hệ bất phương trình.

Biểu diễn miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng hệ trục tọa độ Oxy.

Lời giải 

Ta có các điều kiện ràng buộc đối với x, y như sau:

-  Hiển nhiên x0,y0

-  Tổng số giờ làm không quá 10 giờ nên 2x+y10

Từ đó ta có hệ bất phương trình: {2x+y10x0y0(x,yN)

Biểu diễn từng miền nghiệm của hệ bất phương trình trên hệ trục tọa độ Oxy, ta được như hình dưới.

Bài 3 trang 38 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Miền không gạch chéo (miền tam giác OAB, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình.

Bài 4 trang 38 Toán 10 Tập 1Một học sinh dự định vẽ các tấm thiệp xuân làm bằng tay để bán trong một hội chợ Tết. Cần 2 giờ để vẽ một tấm thiệp loại nhỏ có giá 10 nghìn đồng và 3 giờ để vẽ một tấm thiệp loại lớn có giá 20 nghìn đồng. Học sinh này chỉ có 30 giờ để vẽ và ban tổ chức hội chợ yêu cầu phải vẽ ít nhất 12 tấm. Hãy cho biết bạn ấy cần vẽ bao nhiêu tấm thiệp mỗi loại để có được nhiều tiền nhất.

Phương pháp giải

Bước 1: Lập các điều kiện ràng buộc đối với x, y thành hệ bất phương trình.

Bước 2: Biểu diễn miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng hệ trục tọa độ Oxy.

Lời giải 

Ta có các điều kiện ràng buộc đối với x, y như sau:

-  Hiển nhiên x0,y0

-  Tổng số giờ vẽ không quá 30 giờ nên 2x+3y30

-  Số tấm thiệp tối thiểu là 12 tấm nên x+y12

Từ đó ta có hệ bất phương trình: {2x+3y30x+y12x0y0(x,yN)

Biểu diễn từng miền nghiệm của hệ bất phương trình trên hệ trục tọa độ Oxy, ta được như hình dưới.

Bài 4 trang 38 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 1)

Miền không gạch chéo (miền tam giác ABC, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình.

Với các đỉnh  A(6;6),B(15;0),C(12;0).

Gọi F là số tiền (đơn vị: nghìn đồng) thu được, ta có: F=10x+20y

Tính giá trị của F tại các đỉnh của tam giác:

Tại A(6;6):F=10.6+20.6=180

Tại B(15;0):F=10.15+20.0=150

Tại C(12;0):F=10.12+20.0=120

F đạt giá trị lớn nhất bằng 180 tại A(6;6).

Vậy bạn học sinh đó cần vẽ 6 tấm thiệp loại nhỏ và 6 tấm thiệp loại to để có được nhiều tiền nhất.

Bài 5 trang 38 Toán 10 Tập 1Trong một tuần, bạn Mạnh có thể thu xếp được tối đa 12 giờ để tập thể dục giảm cân bằng hai môn: đạp xe và tập cử tạ tại phòng tập. Cho biết mỗi giờ đạp xe sẽ tiêu hao 350 calo và không tốn chi phí, mỗi giờ tập cử tạ sẽ tiêu hao 700 calo với chi phí 50 000 đồng/giờ. Mạnh muốn tiêu hao nhiều calo nhưng không được vượt quá 7 000 calo một tuần. Hãy giúp bạn Mạnh tính số giờ đạp xe và số giờ tập tạ một tuần trong hai trường hợp sau:

a) Mạnh muốn chi phí luyện tập là ít nhất.

b) Mạnh muốn số calo tiêu hao là nhiều nhất.

Phương pháp giải

Bước 1: Gọi x, y lần lượt là số giờ đạp xe và tập tạ trong một tuần.

Bước 2: Lập các điều kiện ràng buộc đối với x, y thành hệ bất phương trình.

Bước 3: Biểu diễn miền nghiệm của mỗi bất phương trình trên cùng hệ trục tọa độ Oxy.

Lời giải 

Gọi x, y lần lượt là số giờ đạp xe và tập tạ trong một tuần.

Ta có các điều kiện ràng buộc đối với x, y như sau:

-  Hiển nhiên x0,y0

-  Số giờ tập thể dục tối đa là 12 giờ nên x+y12

-  Tổng số calo tiêu hao một tuần không quá 7000 calo nên 350x+700y7000

Từ đó ta có hệ bất phương trình: {x+y12350x+700y7000x0y0

Biểu diễn từng miền nghiệm của hệ bất phương trình trên hệ trục tọa độ Oxy, ta được như hình dưới.

Bài 5 trang 38 Toán 10 Tập 1 Chân trời sáng tạo (ảnh 2)

Miền không gạch chéo (miền tứ giác OABC, bao gồm cả các cạnh) trong hình trên là phần giao của các miền nghiệm và cũng là phần biểu diễn nghiệm của hệ bất phương trình.

Với các đỉnh  O(0;0),A(0;10),B(4;8),C(12;0).

a) Gọi F là chi phí luyện tập (đơn vị: nghìn đồng), ta có: F=50y

Tính giá trị của F tại các đỉnh của tứ giác:

Tại O(0;0),F=50.0=0

Tại A(0;10),F=50.10=500

Tại B(4;8),F=50.8=400

Tại C(12;0).F=50.0=0

F đạt giá trị nhỏ nhất bằng 0 tại O(0;0),C(12;0).

Vậy bạn Mạnh cần đạp xe 12 giờ hoặc không tập thể dục..

b) Gọi T là lượng calo tiêu hao (đơn vị: calo), ta có: T=350x+700y

Tính giá trị của F tại các đỉnh của tứ giác:

Tại O(0;0),T=350.0+700.0=0

Tại A(0;10),T=350.0+700.10=7000

Tại B(4;8),T=350.4+700.8=7000

Tại C(12;0),T=350.12+700.0=4200

T đạt giá trị lớn nhất bằng 7000 tại A(0;10),B(4;8).

Vậy bạn Mạnh có thể chọn một trong hai phương án: Tập tạ 10 giờ hoặc đạp xe 4 tiếng và tập tạ 8 tiếng.

Lý thuyết Bài 2. Hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn

1. Khái niệm hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn

+) Hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn là một hệ gồm hai hay nhiều bất phương trình bậc nhất hai ẩn.

Ví dụ: {2x+3y>10xy7;{x+3y5x2y>72x>3

+) Cặp số (x0;y0) là nghiệm của một hệ BPT bậc nhất hai ẩn khi (x0;y0) đồng thời là nghiệm của tất cả các BPT trong hệ đó.

Ví dụ: cặp số (7;0) là một nghiệm của hệ BPT {2x+3y>10xy7

2. Biểu diễn miền nghiệm của hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn trên mặt phẳng tọa độ

+) Trong mặt phẳng tọa độ Oxy, tập hợp các điểm có tọa độ là nghiệm của hệ bất phương trình bậc nhất hai ẩn là miền nghiệm của hệ BPT đó.

+) Miền nghiệm của hệ là giao các miền nghiệm của các bất phương trình trong hệ.

+) Biểu diễn miền nghiệm của một hệ BPT bậc nhất hai ẩn:

Bước 1: Trên cùng một mặt phẳng tọa độ, biểu diễn miền nghiệm của mỗi bất phương trình của hệ.

Bước 2: Phần giao của các miền nghiệm là miền nghiệm của hệ BPT.

3. Tìm giá trị lớn nhất hoặc giá trị nhỏ nhất của biểu thức F = ax + by trên một miền đa giác

Cho hệ BPT bậc nhất hai ẩn x, y có miền nghiệm là miền đa giác A1A2...An.

Khi đó: Giá trị lớn nhất (hay nhỏ nhất) của biể thức F(x;y)=mx+ny, với (x;y) là tọa độ các điểm thuộc miền đa giác A1A2...An, đạt được tại một trong các đỉnh của đa giác đó.

Xem thêm các bài giải SGK Toán học lớp 10 Chân trời sáng tạo hay, chi tiết khác:

Bài 1: Bất phương trình bậc nhất hai ẩn

Bài tập cuối chương 2

Bài 1: Hàm số và đồ thị

Bài tập cuối chương 3

Bài 1: Giá trị lượng giác của một góc từ 0 đến 180

Đánh giá

0

0 đánh giá